12045440�3983438383628e51991148730577722 o

CZĘŚĆ 1 OSWAJAMY SIĘ Z EKONOMIĄ

krajowej siły roboczej⁶. Jego wydatki to między io a 55 procent produktu narodowego. Stopa ta zazwyczaj jest wyższa w bogatszych, niższa zaś - w biedniejszych krajach. W wielu państwach rząd posiada przedsiębiorstwa państwowe i zarządza nimi. Zazwyczaj wytwarzają one 10 procent krajowej produkcji, choć w takich krajach jak Singapur czy Tajwan może to być ponad 15 procent. Rząd wpływa również na to, jak zachowują się inni aktorzy gospodarczy, gdyż tworzy rynki, zamyka je i reguluje. Przykłady to, odpowiednio, rynek handlu pozwoleniami na zanieczyszczenia, zniesienie niewolnictwa oraz różne ustawy dotyczące godzin i warunków pracy.

W jaki sposób rząd podejmuje decyzje.

Kompromisy, kompromisy (i lobbing)

Proces podejmowania decyzji przez rząd jest dużo bardziej skomplikowany niż procesy decyzyjne w nawet największych korporacjach o najbardziej złożonych strukturach własności. To dlatego, że rząd robi znacznie więcej niż korporacje, a jednocześnie musi zadowolić o wiele więcej aktorów o znacznie bardziej zróżnicowanych celach.

Nawet państwa jednopartyjne, podejmując decyzje, nie mogą pominąć interesów mniejszości w taki sposób, w jaki może to zrobić większość, decydując w przedsiębiorstwie. W niektórych krajach, na przykład w dzisiejszych Chinach, frakcje polityczne bardzo intensywnie ze sobą konkurują. Pomijam przykłady najbardziej skrajne, takie jak Kambodża Pol Pota.

W ustrojach demokratycznych proces podejmowania decyzji jest jeszcze bardziej złożony. Teoretycznie partia większościowa może narzucać swoją wolę reszcie społeczeństwa - czasem tak bywa, ale w wielu krajach większość parlamentarna składa się z niezależnych partii koalicyjnych, a więc kompromisy są tam niezbędne przez cały

Lepiej można to sobie wyobrazić, wiedząc, że największy prywatny pracodawca w USA, Walmart, zatrudnią tylko około 1 procenta amerykańskiej siły roboczej (1,4 miliona ludzi).

czas. Zgodzi się z tym wnioskiem każdy, kto oglądał duńskie seriale Dochodzenie czy Rząd.

Gdy politycy już podejmą ramowe decyzje, szczegółowe rozwiązania muszą być zaplanowane i zrealizowane przez urzędników państwowych, inaczej mówiąc - biurokratów. Ci ludzie mają własne zasady podejmowania decyzji o charakterze hierarchicznym, jak w korporacji, a nie deliberacyjnym, jak w parlamencie.

Wszelkie rodzaje grup interesu lobbują u polityków i biurokratów na rzecz wprowadzenia konkretnych rozwiązań. Są grupy walczące o jedna sprawę, na przykład środowisko. W niektórych krajach związki zawodowe także wywierają bezpośredni wpływ na polityków. Gdzieniegdzie, choćby w USA, gdzie restrykcje dotyczące lobbingu firm prywatnych są ograniczone, korporacje mają ogromne wpływy. Amerykański komentator polityczny Jim Hightower z pewnością przesadzał (choć nie bardzo), ale stwierdził niegdyś: „Korporacje nie muszą już lobbować w rządzie. One nim są”.

Międzynarodowe organizacje z kasą.

Bank Światowy, MFW i inne

Niektóre organizacje międzynarodowe są ważne, bo - jak by to ująć? -mają pieniądze. Bank Światowy i inne „regionalne” banki multila-teralne, w większości będące w posiadaniu rządów bogatych krajów, udzielają państwom rozwijającym się pożyczek⁷. Pożyczając, proponują bardziej korzystne warunki (niższe stopy procentowe, dłuższe okresy spłaty) niż banki sektora prywatnego. Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW, ang. International Monetary Fund, IMF) udziela krótkoterminowo kredytów na dużą skalę krajom w stanie kryzysu finansowego, które nie mogą pożyczać na rynku prywatnym.

Bank Światowy, MFW i im podobne wielostronne instytucje finansowe wymagają od państw, którym udzielają pożyczek, by przyjęły one określone rozwiązania w swojej polityce gospodar-

⁷ Najważniejsze multilateralne banki regionalne to Azjatycki Bank Rozwoju

(ADB) i Międzyamerykański Bank Rozwoju (1DB).

163