1779999r3501801006873U7385813 o

38 II ATENY SOKRATESA

podz.wu fikcji. Wszyscy ,.go b,ogrzfo.ie powudają zc byt człowiekiem nędzni, odzMnyri. , brzydkim, o wydatnym brzucho i zakrzywionym nosie; jednak na tym kończy się zgoda między mmi. Dwaj autorzy, których prace pizetrwaly w nienaruszonym stanie, historyk wojenny Ksenofont i idealistyczny filozof Platon kreślą wizerunki Sokratesa, które minią się między sob, w takim sunym stopniu, ,ak wizerunek Jezusa przedstawiony przez św. Marka różni się od jego wizerunku autorstwa św. Jana.

Za życia z Sokratesa drwił komediopisarz Arystofanes, który opisał go jako roztargnionego i zepsutego dziwaka, goniącego za ciekawostkami naukowymi z głową - dosłownie - w chmurach. Jak się jednak wydaje, Sokrates był nie tyle filozofem przyrody, ile nietypowego rodzaju sofistą. Podobnie jak sofiści wiele czasu spędzał na dyskusjach i sporach z bogatymi młodzieńcami (niektórzy z nich doszli do władzy, kiedy demokrację zastąpiła oligarchia). W przeciwieństwie jednak do innych nie pobierał opłat, zaś stosowana przez niego metoda polegała nie na pouczaniu, lecz na zadawaniu pytań. Powiadał, że niczym akuszerka wydobywał na światło dzienne myśli, którymi brzemienni byli jego młodzi uczniowie. W przeciwieństwie do sofistów nie przypisywał sobie żadnej specjalnej wiedzy czy umiejętności.

W klasycznej Grecji wielką wagę przywiązywano do wyroczni wypowiadanych w imieniu boga Apołlona przez pogrążone w transie kapłanki w świątyni delfickiej. Kiedy kapłankę taką zapytano, czy jest ktoś mądrzejszy od Sokratesa, odpowiedziała, że nie ma nikogo takiego. Sokrates był zakłopotany taką wyrocznią i wypytywał kolejno polityków, poetów i fachowców, którzy szczycili się mądrością w różnych dziedzinach. Żaden z nich nie zdołał obronić swej renomy w ogniu krzyżowych pytań i w końcu Sokrates doszedł do wniosku, ze wyrocznia była prawdziwa w tym sensie, że tylko on jeden ma świadomość, iz jego własna mądrość nie jest nic warta.    _

Narwaznicjsze było poszukiwanie wiedzy i demaskowanie fałszywych uroszczetr w dziedzinie moralności. Albumem zdąnjem

iednvm t tym aamwn-^>*łow«*k» który naprawdę wie, jalue postępowań* >esi

nie może postąpić źłe. Jczel. ktokolwiek postępuje zkr, to czym uk, po-własciwe, me może po ąp j    ^ _w tpo9ćb umyślny, bowiem

poucz^ia,^anie^^

j.« czasem prz«hi*oryków „parzdoksem^ ^

pro www.pdffactorv.pl

\A/p>r<zi& demonstracyjną pdfFactory

Oskarżyciel Sokratesa, Meletos, twierdzi, że psuje on młodzież. Kim zatem są ludzie, którzy młodzież doskonalą? W odpowiedzi Meletos wskazuje najpierw na sędziów, potem na członków rady legislacyjnej, następnie na członków zgromadzenia, a w końcu na wszystkich obywateli Aten prócz Sokratesa. Cóż za szczęśliwy zbieg okoliczności dla młodzieży ateńskiej! Sokrates pyta następnie, czy lepiej jest żyć pośród dobrych ludzi, czy też pośród złych ludzi. Każdy wolałby oczywiście żyć pośród dobrych ludzi, bowiem iii ludzie mogą go skrzywdzić; jeśli tak, to on sam nie ma powodu do umyślnego psucia młodzieży, a jeżeli czyni to nieumyślnie, powinien być pouczony, a nie osądzony.

Sokrates przechodzi do oskarżenia o bezbożność. Czy zarzuca się mu ateizm, czy też wprowadzanie obcych bogów? Obydwa te zarzuty są ze sobą niespójne, a w rzeczy samej Meletos myli go, jak się zdaje, z Anaksagorasem, który powiedział, że słońce, księżyc i ziemia są zbudowane z kamienia. A jeśli chodzi o zarzut ateizmu, Sokrates może odpowiedzieć, że został filozofem z woli Boga, zaś swoje starania w demaskowaniu fałszywej mądrości prowadził posłuszny wyroczni delfickiej. Prawdziwą zdradą Boga byłoby porzucenie swojej misji w obawie przed śmiercią. Gdyby puszczono go wolno pod warunkiem, że porzuci swoje dociekania filozoficzne, odpowiedziałby:

Ja was, obywatele, kocham całym sercem, ale posłucham boga raczej aniżeli was i póki

mi tchu starczy, póki sił, bezwarunkowo nie przestanę filozofować i was pouczać.⁴

Sokrates kończy swoją obronę wskazując, że w sądzie obecnych jest wielu jego uczniów wraz z rodzinami, spośród których nikogo nie wezwano do złożenia zeznań podczas procesu. Nie chce postępować tak jak inni i przedstawiać sądowi dla wzbudzenia współczucia swoich szlochających dzieci: od sędziów oczekuje nie laski, lecz sprawiedliwości.

Wyrok skazujący zapadł nieznaczną większością głosów spośród 501 sędziów. Oskarżyciel domagał się kary śmierci, oskarżony miał zaproponować alternatywny wyrok. Sokrates rozważał prośbę o honorową emeryturę, ale gotów był przystać na umiarkowaną grzywnę - która dla niego samego byłaby zbyt duża do zapłacenia, którą jednak gotowi byli za niego zapłacić Platon i jego przyjaciele. Sędziowie uznali proponowaną grzywnę za śmiesznie małą i wydali wyrok śmierci.

W swojej przemowie po ogłoszeniu wyroku Sokrates powiedział sędziom, że potrafiłby bez trudu przygotować obronę, która zapewniłaby mu uniewinnienie, jednak taktyka, jakiej by ona wymagała, była poniżej jego godności. .Więc nie to jest rzecz trudna, obywatele: uniknąć śmierci; znacznie trudniej - zbrodni. Bo zbrodnia biegnie prędzej niż śmierć*. Sokratesa, starego i powolnego, wyprzedził wolniejszy biegacz; jego żwawych oskarżycieli wyprzedził szybszy. Podczas procesu wewnętrzny boski głos ani razu go nie powstrzymywał, zatem z zadowoleniem pójdzie na śmierć.

|PUton, Obron* Soknuru, w. Uczt*, Eutyfron, Obron* SoJmun*. Kr,ton, Ftdon, pad. W Witwkki, PWN. W»rtŁiw* 19*4. i. 267.