18

sklerenchymatycznych (sklereidów) zwanych często komórkami kamiennymi. Włókna sklerenchymatyczne mają postać komórek prozenchymatycznych, o końcach zazwyczaj klinowatych, zachodzących na siebie. Ich ściany są silnie pogrubiałe (rys. 5S). Włókna powstają częściowo z merystemów pierwotnych, w części natomiast — z wtórnych. Występują pojedynczo lub w postaci całych sznurów komórek. W łodydze znajdują się w obwodowych partiach, natomiast w korzeniu — zwykle w jego części centralnej. Często występują również w liściach, szczególnie wokół wiązek przewodzących, gdzie tworzą tzw. pochwę sklerenchymatyczną. Ze względu na lokalizację wyróżniamy włókna łykowe i drzewne, ponadto włókna kory pierwotnej, włókna liściowe i in. Włókna sklerenchymatyczne łykowe są celulozowe i z tych względów mają dużą wartość użytkową; wymienić tu można dla przykładu włókna łykowe u lnu zwyczajnego — Linum usitatissimum i konopi siewnych — Cannabis sativa. Natomiast włókna drzewne tych roślin są zdrewniałe i dają jedynie tzw. paździerze, odrzucane w procesie międlenia.

Swoistą postać sklerenchymy stanowią sklereidy, spotykane szczególnie często w owocach, np. w owocu gruszy pospolitej — Pyrus communis wokół komór nasiennych, w wewnętrznej części owocni (endokarpie) śliwy — Primus i innych. Nie tworzą one zazwyczaj jednolitej tkanki, lecz występują przeważnie w postaci większych skupisk poprzedzielanych innymi tkankami. Ściany tych komórek są silnie zgrubiałe, z licznymi jamkami prostymi mającymi postać długich, niekiedy rozgałęzionych kanalików (rys. 28). Często zawierają suberynę. Ze względu na kształt wyróżniamy wiele rodzajów sklereidów. Do najczęściej spotykanych należą:

I — brachysklereidy zwane komórkami kamiennymi, mniej więcej izodiametryczne,

—    asterosklereidy, rozgałęzione w różnych kierunkach, występujące jako idio-błasty lub ułożone w zwartej warstwie,

—    osteosklereidy, walcowate z rozszerzeniami na końcach,

[_i — makrosklereidy, walcowate bez rozszerzonych końców,

—    trichosklereidy, przyjmujące postać komórek nitkowatych nieco rozgałęzionych.

Opisane tkanki mechaniczne spełniają nie tylko istotną rolę biologiczną, lecz mają jednocześnie duże znaczenie gospodarcze. I tak sklerenchyma wielu roślin, zwanych włóknistymi, stanowi doskonały surowiec dla przemysłu włókienniczego. W Polsce największe zastosowanie spośród roślin włóknistych ma wymieniony już len zwyczajny. uprawiany na stosunkowo dużą skalę na lżejszych, piaszczystych glebach. Jego włókna sklerenchymatyczne używane są do wyrobu nici i tkanin technicznych, bieliźniarskich, odzieżowych, dekoracyjnych, opakunkowych oraz wyrobów powroź-niczych. Znaczną zawartość włókien sklerenchymatycznych mają również konopie siewne, ponadto pokrzywa zwyczajna — Urtica dioica i niektóre inne rośliny.

Tkanka mechaniczna, szczególnie sklerenchymatyczną, pojawia się często również u wielu roślin pastewnych. Obniża to ich wartość paszową, bowiem zdrewniałe ściany komórkowe nie podlegają strawieniu, nie mogą też być rozłożone przez drobnoustroje żyjące w przewodzie pokarmowym zwierząt trawożernych. Dlatego duża włóknistość roślin paszowych stanowi ich cechę ujemną.

101