1(1) 3

Rozdział 5

5.4. Podsumowanie: zadania dla rodziców i nauczycieli

Specyfika okresu szkolnego sprawia, że najważniejsze zadania rozwojowe w tym wieku dziecka związane są z nauką i podejmowane przez nie głównie w szkole (elementy ich zostały w tym rozdziale szczegółowo przedstawione). Analogicznie najważniejsze zagrożenia rozwoju w wieku 7-10 lat to te, które doprowadzają do ograniczenia udziału dziecka w procesie edukacji i życiu szkolnym, a przez to ograniczają zakres możliwych do zrealizowania planów w dorosłości. Najbardziej ogólne zalecenie, jakie można sformułować wobec tych, którzy odpowiadają za tworzenie warunków rozwoju dziecka w wieku szkolnym, brzmi:

(1)    dla rodziców: zadbaj o to, by dziecko jak najchętniej uczęszczało do szkoły i jak najlepiej realizowało zadania szkolne;

(2)    dla nauczycieli: zadbaj o to, by dziecko jak najefektywniej spędzało czas w szkole, samodzielnie rozwiązując problemy i współpracując z innymi.

Osiągnięcia i zagrożenia dla rozwoji

MŁODZIEŻY W OKRESIE DORASTANIA

6.1. Wprowadzenie: zadania rozwojowe okresu dorastania

Dorastanie to długi okres między 10. a 20. rokiem życia, to jednocześnie czas wielkiej szansy dla młodego człowieka, szansy przede wszystkim na to, aby zweryfikował dotychczasowe doświadczenia wyniesione z okresu dzieciństwa oraz określił, kim jest i kim chciałby być w przyszłości, jak i czas wielu rozmaitych zagrożeń dla jego aktualnego oraz przyszłego funkcjonowania już w roli osoby dorosłej.

Wszystkie dotychczasowe osiągnięcia rozwojowe, wszystkie dotąd opanowane kompetencje, cała wiedza życiowa i szkolna i wszystkie umiejętności, zgromadzone w rozmaitych okolicznościach w okresie dzieciństwa, teraz przechodzą czas wielkiej próby. Konsolidują się i porządkują, są przez młodego człowieka poddawane rozmaitym próbom i eksperymentom, a wszystko po to, by: (1) określić granice własnej autonomii, (2) podjąć ważne dla dalszego życia decyzje dotyczące nauki i pracy oraz (3) wybrać taki obszar aktywności życiowej, w którym posiadane zasoby można jak najlepiej wykorzystać dla zaspokojenia swych osobistych potrzeb, ale jednocześnie dla spełnienia stawianych przez otoczenie wymagań i oczekiwań.

Ten przebiegający u niektórych nastolatków niezwykle burzliwie proces - nazywany formowaniem własnej tożsamości - wymaga wielkiego zaangażowania i wysiłku, który nie zawsze jest doceniany przez otoczenie młodej osoby. Zanim bowiem dorastający odnajdzie siebie, odkryje, jaki jest i co potrafi, a czego nie, oraz odkryje, jak widzą go inni, będzie podejmował liczne próby, aby się o tym przekonać, będzie ryzykował i popełniał „błędy”, bo bez tego cały ten proces nie może wypełnić swojej misji, jaką jest samodzielne osiągnięcie (skonstruowanie) własnej tożsamości. Jest to więc też trudny czas dla osób z otoczenia nastolatka, szczególnie dla osób znaczących, a pośród nich przede wszystkim dla rodziców i nauczycieli. Dorośli, obawiając się, czy

' W rozdziale tym wykorzystano artykuły opublikowane w czasopiśmie Remedium: Mariola Bardziejewska (2003a). Formowanie tożsamości uczniów na tle kultury organizacyjnej szkoły. Remedium, 6(124), 1-3; Mariola Bardziejewska (2003b). Portrety psychologiczne człowieka.

Okres dorastania: szanse rozwoju. Remedium, 11(129), 4-5; Szymon Hejmanowski (2004). Portrety psychologiczne człowieka. Okres dorastania: zagrożenia rozwoju. Remedium, I (131), 4-5.    91