1 (99)

198 Wybór autorów polskich

jawnie, że dobry król a powolny jemu naród jest to wielkie szczęście, że jedność i zgoda, a przebaczenie sobie uraz jest bardzo potrzebne dla powszechnej pomyślności. Ciesząc się dziećmi swoimi, Zygmunt wyniósł na wielkiego księcia, a potem i na króla polskiego następcę swojego, ukoronował syna swojego, młodego Zygmunta Augusta. Litwie w języku ruskim napisany statut (1529) nadał. W Polszczę, gdzie bardzo wiele namnożyło się w języku łacińskim popisanych ustaw, mianowicie za Zygmunta na licznych sejmach ustanowionych, potrzeba było zebrać te ustawy i w jedną księgę ułożyć. Życzył sobie tego naród, pragnął dopełnić to Zygmunt, ale mu się nie udało, bo ostatnie lata panowania jego zawichrzone zostały.

ZYGMUNT AUGUST

Mniemano, że pod niedoświadczonym i źle prowadzonym królem można będzie dokazywać, a niektórzy sądzili, że potrafią rej wodzić. Ale Zygmunt August okazał, że czasem o źle prowadzonych dzieciach nie trzeba tracić nadziei, bo gdy przychodzą do wieku i do rozumu,posłuchają rozsądnych przestróg, poznają swe błędy i poprawują się. Zygmunt August przychodząc do lat, gdy się od matki oddalił, znalazł się między obywatelstwem Polski i Litwy i zdania ich słuchał, i postępowaniu zacnych ludzi przypatrywał się, postrzegł się i lepiej prowadzić począł. A gdy na początku panowania swojego doznał przeciwności, okazał, że te formują człowieka i że niejedno zdarzenie z niedobrej młodych ludzi na dobrą naprowadza drogę, nade wszystko, gdy do tego szczerą chęć mają. Na podobny jednak przypadek i podobną naprawę oglądać się niebezpieczna. Lepiej, kiedy dziecko dobrze się prowadzi i dobrze postępuje, i pamięta, aby się nigdy zdrożności nie dopuszczało.

KLEMENTYNA Z TAŃSKICH HOFFMANOWA

WIĄZANIE HELENKI (Fragmenty)

Do Helenki

Trzy lata skończyłaś, Helenko! Niedługo uczyć się zaczniesz; przyjm więc na Wiązanie tę małą książeczkę: przydać ci się może. Skoro ci Niebo w dobroci swojej zdrowo wyróść pozwoli, z przykładu Rodziców, z ich słów, z innych książek ważniejszych nauk nabędziesz; Ciotce zaś twojej na zawsze miłą ta myśl będzie: żeś z tej książeczki, pisanej umyślnie dla ciebie, czytać się nauczyła; żeś z niej pierwsze wyobrażenia niektórych rzeczy powzięła. [...]

Część druga

DZIEŃ GRZECZNEJ HELENKI 6

Helenka czyta z Mamą

Ale już dosyć tej zabawy: Mama woła.

Helenka poszła zaraz na górę. Już sama po schodach chodzić umie. Weszła do pokoju.

—    Chodź tu, Helenko, chodź do Mamy. Będziemy czytać. Dobądź swojej książeczki.

—    Oto jest.

—    A gdzie piórko do wskazywania?

—    Upadło na ziemię, proszę Mamy.

—    No, teraz czytaj, tylko ładnie.

H, e, He, 1, e, n, len, Helen, k, a, ka, Helenka, b, ę, bę, d, z, i, e, dzie, będzie, d, z, i, ś, g, r, z, e, grze, c, z, n, a, czna, grzeczna. Helenka będzie dziś grzeczna.

—    Dobrze. Ale ostrożnie. Nie drzyj książeczki. Złe i niegrzeczne dzieci drą książeczki; dobre dzieci ochraniać je umieją.

Helenka długo jeszcze czytała i bardzo ładnie.

Naczytawszy się, podziękowała Mamie; schowała książeczkę na swoje miejsce i poszła znowu się bawić. [...]