201505284558

____MM/y chcch „ c_Kyy,,cni„ _{Hox tlllHnuilu}

J**° U»H/4» I tlUH/ii natury po*ltul«Ją wapńln- od**., ,, .

sux\it^ ptKluHl/i włośnio / wyląc/cnio się dujy /    *^qblf ^or^^n,,^)« ^No'

/ / oyi>łu otaczających 14 rzeczy U- 13B)

Odczuwa się w /te t/ngmutu dzicd/icznn* „

idenlyc/nosłci /. ziemią i krajobrazem oic/yswn ° ^roma,u>^^mic ^^cic

Mario Jonion „romantyczny determinizm h. * ^{,dk b> poNSlcd/ia}'^a

' ucicrmini/m hi*loryczno^cograficzny”»\

I c płaskie ugory, mokre łąki. chałupy „ , _irVs. v,

krańcach widnokręgu, na koniec pr/ettrzcA nolr ' 7' ^Klnych’ ^{UwWikłC lopo}'^{c na}

i ■ar/xn polna, zakończona opaską lasu., (s. my

Czyż to nic jest Mickiewiczowska tcsknot i dn „ ■ i i , , roanaitym”?    “t^nou do „poi malowanych zbożem

" ^Na T!ir,^iC ‘n^dl ;^srA^C2n°:^P^^r0dn^ch spostrzeżeń, które wpisują-jak sądzę powieść Sienk.cwicza w iradjeje romantyczne, trzeba

poczynić jeszcze jedną uwagę wskazującą na może odlegle, ale istotne pokrewieństwo z Wer,erem. Byłaby to znowu „pamięć" nie szczegółowych artystycznych rozstrzygnąć, ale pewnych „praform doświadczenia". Otóż natura dostarcza obu bohaterom znaków-ostrzezen, znaków-wróZb. a dzieje się to w podobnej sytuacj, ponownego przybycia w to samo miejsce Wszystko. co było dotąd radosne i beztroskie, ukazuje teraz swoją drugą, pesymistyczną stronę. Szczególnie zastanawiające jest ..czytanie" tego rodzaju znaków w wypadku Płoszowskiego - intelektualisty- i jakoby sceptyka, który na swoje usprawiedliwienie ma tylko to. że „prawdopodobnie nikt nie stoi bliżej otchłani mistycyzmu jak bezwzględny sceptyk" (s. 153).

Ten esteta i salonowiec ma jeszcze jeden zwyczaj upodobniający go do Wertera, świadczący zarazem o pewnej rysie w jego dekadenckim światopoglądzie - wytchnienia i ukojenia nerwów szuka wśród „prostoty”. Smak życia po śmierci ojca i rozstaniu z Laurą odnajdzie więc na rzymskiej ulicy, wmieszany w tłum zwykłych ludzi: „Takie to jakieś szczęśliwe, pełne prostoty! Ta prostota wchodzi we mnie i uspokaja lepiej niż chloral moje nerwy” (s. 92). Jak Wertera zachwycają go „patriarchalne szczegóły życia”, porywa krzepa i bujność życia ludzi pokroju Chrostow-skiego, zastanawia „lud” jako idea zdolna być może nadwątlić mur sceptycyzmu: „Pozostał tylko jeden ideał, przed którym nawet bardzo zuchwali sceptycy czapki zdejmują- lud” (s. 107).

Nawet jego miłość do mężatki nie ma w sobie nic z immoralizmu czy świadomego przekraczania zakazów etycznych. Ta miłość jest fatum, przeznaczeniem; sam Płoszowski znajduje na jej określenie „rozumne słowo

¹¹ M. Junior!, Gorączko romantyczna, Warszawa 1975, s. 327.