299 2

Tabela V-1.1. Czynniki mutagenne i sposób ich działania

Mutagen	Wzór	Działanie
Analogi zasad 5-bromouracyl (BU)	0 I	zastąpienie tyminy i tworzenie pary z guanidyną tranzycje AT<->GC
2-aminopuryna (AP)	H . |	zastąpienie adeniny i tworzenie pary z cytozyną tranzycje AT«-»GC
Kwas azotowy (III)	hnc>2	deaminacja zasad, tranzycje, delecje, wiązania poprzeczne pomiędzy obiema nićmi DNA
Hydroksyloamina	NH2OH	hydroksylacja cytozyny, tranzycje GC->AT
Związki alkilujące etylometanosulfonian (EMS) N-metylo-W-nitro-N-nitrozo-guanina (MNNG)	CH2S03CH2CH3 NH II 0 = N — N— C — N — NO, 1 1 ch2 h	aikilacja puryn prowadząca do tranzycji i transwersji metylacja guaniny, tranzycje, transwersje i delecje
Barwniki akrydynowe oranż akrydyny	uOO	'^n(ch3), jnjgf^aigcja pomiędzy dsDNA zmieniająca ramkę odczytu, błędy replikacji (insercje i delecje).
Promieniowanie UV		dimeryzacja pirymidyn - głównie tyminy, błędy w procesie naprawy DNA
Promieniowanie jonizujące		rozerwanie jednej lub obu nici DNA

Analogi zasad są antymetabolitami, przypominającymi puryny i pirymidyny. Ze względu na odmienne rozmieszczenie wiązań wodorowych i ich mniejszą stabilność, po włączeniu do łańcucha DNA wykazują skłonność do tworzenia pary z błędnie dobraną zasadą purynową lub pirymidynową. Do tego typu mutagenów zalicza się m.in. 5-bro-mouracyl, 5-bromodeoksyurydynę i 2-aminopurynę.

Niektóre czynniki chemiczne powodują modyfikację zasad, co prowadzi do błędów w procesie replikacji. Kwas azotowy (III) powoduje deaminację adeniny, guaniny i cytozyny, stymulując tworzenie nietypowych par zasad, a w konsekwencji mutacje punktowe. Mutacje punktowe wywołuje również hydroksyloamina, która deaminuje cytozynę i adeninę powodując tworzenie par z innymi zasadami.

Najsilniej działające mutagennie związki alkilujące to: metylo- i etylometanosul-fonian (MMS i EMS), dietylo- i dimetylosiarczan (DES i DMS), iperyt oraz AT-metylo-