30 31

30 ROZD/li

Weber wyróżnił jeszcze inny typ celowego działania, które nazwał działaniem u| wo-racjonalnym, rozumiejąc przez to realizację wartości „dla niej samej" i bez m i du na jakiekolwiek zewnętrzne korzyści. Wyjaśniał także, że wartości, októryih ślał, miały charakter etyczny, estetyczny lub religijny, to znaczy należały do tej gorii, którą nowoczesny kapitalizm pozbawił znaczenia i którą uznał za zbędną istotną, o ile nie destrukcyjną, dla zalecanego wykalkulowanego, racjonalnego '/•<• bu działania³⁴.

Mówienie o etyce brzmi często fałszywie: za fasadą pięknych słów kryj.j zwykle nietrudne do rozpoznania fałsz i obłuda. Dlatego refleksja etyczna spychana do sal uniwersyteckich, a i tam nie cieszy się specjalną estymą. N( nie lubi moralistów. Podobnie jest w dziennikarstwie: moralizują często ci, kit sami już mają swe lata świetności za sobą. Tym niemniej w niedoskonałym At cie, etyka, choć ogranicza, jest potrzebna. Henryk Elzenberg, filozof, mistrz uczyciel Zbigniewa Herberta pisał przed laty:

Etyka należy w całości do świata spętania i skrępowania; rzeczą jej jest regulowaS sunki, które ze skrępowania powstają. W świecie wyzwolenia etyka staje się bezpr.ednif towa. Wszystko jednak wskazuje na to, że zadośćuczynienie jej wymaganiom jest teyo Zwolenia warunkiem’⁷.

Zaś Jacek Filek, filozof z Uniwersytetu Jagiellońskiego uważa, że:

Porzucenie etyki przez etyków jest w pierwszym rzędzie porzuceniem filozofii

Parafrazując, można rzec, że porzucenie etyki dziennikarskiej pn dziennikarzy jest w pierwszym rzędzie porzuceniem dziennikarstwu. K|

kowski filozof jest przekonany, że problematyka etyczna jest rdzeniem flintu Można chyba zaryzykować tezę, że etyka jest również rdzeniem pewnego i v { dziennikarstwa, które w dalszej części książki będzie nazywane dzienniki stwem deontologicznym lub dziennikarstwem właściwym.

Wysokie standardy etyki dziennikarskiej odnoszą się do specyficznej i*• i py zawodowej związanej z mediami. Natomiast liczną rzeszę innych Itlilj których tradycyjnie określa się mianem dziennikarzy, choć w istocie /ujnt ją się okołodziennikarską działalnością, obowiązują znacznie bardzie) n| wersalne i mniej restrykcyjne standardy etyki dziennikarskiej. Wydaje że tylko takie wyraźne wyodrębnienie dziennikarzy spośród „ludzi moli. pozwala, zasadnie argumentować na rzecz konieczności istnienia prolel nalnej etyki dziennikarskiej.

“Z. Bauman, Płynna nowoczesność, tłum. T. Kun/., Wydawnictwo Literackie, Kraków 2000,« ¹⁷ H. Elzenberg. Kłopot z istnieniem, Znak, Kraków 1994, s. 288.

“ J. Lilek, Filozofia jako etyka. Znak. Kraków 2001, k. 10.

M*/ I A I IA KO WARUNEK ETYKI PROFESJONALNEJ

W«» mil it m sine ąua non etycznego dziennikarstwa jest znajomość zawodo-MM#iiiin Pod tym pojęciem rozumiemy nie tylko umiejętności techniczne ■Nltl* ipet jalistycznym sprzętem czy konstruowanie lidów), ale też znajo-pMm*Miirnych reguł postępowania. Ich zlekceważenie prowadzi niezawod-i ni» • 11 > mego zachowania.

mli !• m Bertrand podkreśla, że „dobra znajomość siebie i swojej dzie-‘ |Ml obowiązkiem etycznym każdego dziennikarza. Kodeksy etyki (llliaukle) prawie w ogóle tego nie dostrzegają, koncentrując się na zaka-I inikaMih,

»#*••» t powinien jasno uświadomić sobie, kim jest, kim zaś nie (biorąc pod uwagę pl, ii(t{ wiek Itd.). Wiele popełnianych błędów bierze się bowiem stąd, że nie zna ■ §Wt>lfl natury i swoich ograniczeń. Poszanowanie zasad deontologii rozpoczyna P«'» •< lainle uświadomienia sobie najważniejszej rzeczy³⁹.

• i Ith ilnie, gdyby adept dziennikarstwa, człowiek zazwyczaj bardzo ii.ni.il w swojej pierwszej redakcji na mistrza, spolegliwego opiekuna, Ml* My nauczycielskie łączy z charyzmą i wysokimi standardami etycz-NlMMy. takie szczęście mają tylko nieliczni. Z reguły uczy się na wła-Mąibc l» I sukcesach. Młodzi dziennikarze często zazdroszczą kolegom, U'liil-1 się zatrudnić w silnych ekonomicznie, opiniotwórczych mediach. »• * \ lin prestiżu i perspektyw; czasem mają wobec nich kompleksy. Zaś tMlconlkurzc tych „lepszych” mediów często mają poczucie wyższo-niipU iy, i poczucie wyższości są bezzasadne. W silnych, dużych me-nl wieloma względami pracuje się łatwiej i bezpieczniej: jest stała opie-jtii ę%' strony doświadczonych redaktorów, doradztwo prawne, skrupu-Plnn... |a przyjętych publikacji. Dziennikarz, który od początku swej kabule w lego typu mediach, może łatwo stać się niesamodzielny. Etyczne i) # łiiv\ i/y i rozwiąże za niego ktoś inny. Praca w mediach ekonomiczni li mniej opiniotwórczych, wymaga od dziennikarza większej wraż-MU|nośtl etycznej i często większych umiejętności warsztatowych, niż || mliii*) opiniotwórczej redakcji.

I Whis/i ilu czy wrażliwości w przypadku dziennikarza nie jest tym sarn np In .il gustu. Brak gustu nie ma nic wspólnego z etyką. Natomiast fNi«Hitiii lub wrażliwości ma bezpośrednie przełożenie na publikacje:

ml ......tycznie złe. W takich profesjach jak dziennikarska lekarska czy

;hM niewiedza jest ciężkim przewinieniem etycznym⁴⁰.

II Mm miii! I antologia mediów, (tum. T. Szymański, IW PAX. Warszawa 2007, s. 112.

1'ilhlihl ,, • IH‘>