313

313

liczbę możliwych wykonań wymiaru (28 położeń pól tolerancji x 19 klas dokładności = 532 warianty dla jednego wymiaru nominalnego) praktycznie stosuje się tylko te rodzaje tolerancji, które najczęściej występują między współdziałającymi częściami. Ograniczenie liczby rodzajów tolerancji ma również uzasadnienie ekonomiczne, ponieważ pozwala zmniejszyć liczbę normalnych (znormalizowanych) sprawdzianów różnicowych.

Zapis symbolowy odchyłek granicznych ma jednak tę wadę, że stanowiska robocze i kontrolne muszą być wyposażone właśnie w specjalne przyrządy pomiarowe, którymi są sprawdziany różnicowe.

Jeżeli na stanowisku roboczym i kontrolnym z braku normalnych sprawdzianów różnicowych stosuje się mikrometry lub inne uniwersalne przyrządy pomiarowe, to odchyłki graniczne należy zapisać w postaci symbolo-wo-liczbowej (tolerowanie mieszane). Sposób ten jest bardziej uniwersalny i powinien być stosowany zamiast zapisu symbolowego nawet w przypadku posiadania sprawdzianów różnicowych.

Przy tolerowaniu mieszanym za symbolem tolerancji podaje się w nawiasach okrągłych dodatkowo liczbowe wartości odchyłek granicznych. Odchyłki liczbowe muszą być poprzedzone właściwym znakiem, + (puls) lub - (minus), wskazującym kierunek zmiany wymiaru granicznego względem wymiaru nominalnego (rys. 8.3c). Jedynie odchyłkę graniczną równą 0 (zero) podaje się bez tych znaków (rys. 8.3d).

Wartości liczbowe odchyłek granicznych należy wpisywać w kolumnie zgodnie z położeniem wymiarów granicznych względem wymiaru nominalnego, to jest górną odchyłkę graniczną nad dolną odchyłką graniczną. Wyjątek stanowią odchyłki symetryczne, których wartość bezwzględną podaje się tylko jeden raz, poprzedzając ją znakiem (plus-minus) (rys. 8.3e).

Wysokość cyfr odchyłek granicznych może być o jeden wymiar mniejsza (z szeregu 2,5; 3,5; 5, 7, 10, 14, 20 mm) od wysokości cyfr wymiaru nominalnego (rys. 8.10a), a wysokość cyfr odchyłek symetrycznych jest równa wysokości cyfr wymiaru nominalnego.

Wartości liczbowe odchyłek granicznych należy podać do ostatniej znaczącej cyfry, wyrównując liczbę miejsc w obu wartościach przez dopisanie cyfry 0 (zero) (rys. 8.3f). Wyjątek stanowi odchyłka graniczna 0 (zero), w której nie wyrównuje się liczby miejsc znaczących (rys. 8.3d).

Podczas odczytywania wartości liczbowych odchyłek granicznych z norm należy zwrócić uwagę na to, że z reguły są one tam podane w mikrometrach, a na rysunku muszą być zapisane w jednostkach wymiaru nominalnego.

W celu poprawienia czytelności zapisu konstrukcji stosuje się rozdzielony zapis tolerancji symbolowo-liczbowych. Bezpośrednio nad odpowiednią linią wymiarową umieszcza się wówczas wymiar nominalny z oznaczeniem symbolowym tolerancji, a wartości liczbowe odchyłek granicznych rozpisuje się w tablicy tolerancji (rys. 8.30- W pierwszej kolumnie tablicy należy podać