330 331

REDAKCJA

I REPRODUKCJA MAP

Redagowanie mapy to jej opracowanie zarówno pod względem merytorycznym, jak i graficznym, a jeśli treść informacji przekazywanej za pomocą mapy określa i opracowuje specjalista w dziedzinie określonej tematem mapy - tylko pod względem graficznym. Redagowaniem map, szczególnie o bardziej złożonej treści, ząjmują się nąjczęściej kartografowie. W praktyce jednak wielu map, zwłaszcza tematycznych, nie opracowują kartografowie, lecz specjaliści z różnych dziedzin wiedzy: geografowie, geolodzy, ekonomiści, klimatolodzy, geomorfolodzy, biolodzy, którzy na mapach przedstawiają wyniki swoich badań i analiz. Zdaniem niemieckiego kartografa Maxa Eckerta (1868-1938) mapa „jest kamieniem filozoficznym i oczami geografii" i powinna być nie tylko umiejętnie wykorzystywanym, jednym z podstawowych źródeł wiedzy geograficznej, ale również poglądowym środkiem służącym do ilustracji wszelkich opracowań geograficznych. Każdy geograf powinien znać przynajmniej podstawowe zasady konstrukcji obrazu kartograficznego.

Cały cykl sporządzania mapy można podzielić na trzy etapy: koncepcyjny, redakcyjny i wykonawczy (produkcyjny).

10.1. ETAP KONCEPCYJNY

Na tym etapie powstaje pomysł, idea mapy. Określa się: przeznaczenie i tytuł mapy, jej zasięg terytorialny format, skalę, odwzorowanie, zakres, sposób ujęcia i sposoby prezentacji treści oraz kompletuje się materiały (źródła) kartograficzne. W przypadku map

0    złożonej treści oraz atlasów ideę mapy konkretyzuje się i precyzuje w postaci założeń redakcyjnych, a w przypadku wicloarkuszowych, wiolkoskalowych map topograficznych

1    tematycznych •-opracowąje się instrukcję, która zawiera przede wszystkim wzory znaków i zasady ich stosowania.

10.1.1. Materiały kartograficzne

Po ustaleniu skali, zasięgu i zakresu treści mapy przystępujemy do poszukiwania i gromadzenia źródeł potrzebnych do jej opracowania, czyli materiałów kartograficznych. Obejmują one komplet niezbędnych map, zdjęć lotniczych lub obrazów satelitarnych, danych statystycznych, danych pochodzących z badań terenowych oraz odpowiednią literaturę związaną z tematem mapy. Można je podzielić na trzy grupy: materiały podstawowe, uzupełniające i pomocnicze.

Materiały podstawowe to przede wszystkim mapy podkładowe lub zdjęcia lotnicze wykorzystywane do narysowania głównych elementów sytuacyjnych: linii brzegowej, rzek, granic, osiedli lub zasadniczej treści tematycznej. W przypadku map społeczno-gospodarczych materiałami podstawowymi są roczniki statystyczne, rozkłady jazdy, przewodniki turystyczne, różnego rodzaju informatory, a w przypadku map klimatycznych

-    opracowane dane ze stacji meteorologicznych.

Materiały uzupełniające dostarczają informacji dotyczących niektórych fragmentów mapy. np. o obszarach, na których jest konieczna aktualizacja treści. Tc materiały są także wykorzystywane do prawidłowej generalizacji, np. mapy samochodowe - do wyboru dróg. a mapy turystyczne i gospodarcze - do wyboru miejscowości. Zachowując pewną dozę krytycyzmu, można również korzystać z Internetu, np. opracowując mapę turystyczną lub gospodarczą.

Materiały pomocnicze, przeważnie informacje tekstowe lub kartograficzne, pozwalają bliżej poznać przedstawiany obszar oraz zagadnienia związane z tematem mapy. Jest to zwykle odpowiednia literatura (monografie, przewodniki) lub seria map tematycznych.

Przed wykorzystaniem materiałów kartograficznych należy je przeanalizować i ocenić pod względem jakości i przydatności. Ocenie podlegają przede wszystkim następujące cechy materiałów źródłowych;

-    skala mapy podkładowej - powinna być większa od skali opracowywanej mapy (wyjątkiem są mapy ścienne lub uproszczone, które można opracowywać na podstawie map w tej samej skali);

~ odwzorowanie - szczególnie w skalach małych, jeśli jest różne od odwzorowania opracowywanej mapy, to stwarza mniejsze lub większe trudności w wykorzystaniu mapy źródłowej;

-    zakres treści - rozpatrywany w stosunku do zamierzonej treści opracowywanej mapy;

331