86 87

1/WĘZŁY CHŁONNE

Oglądaniem i obmacywaniem bada się węzły chłonne karkowe, podżuch-wowe, szyjne, leżące wzdłuż przedniego i tylnego brzegu mięśnia mostkowo--obojczykowo-sutkowego, węzły nadobojczykowe, pachowe, zgięcia łokciowego, pachwinowe i udowe. Najlepiej się je wyczuwa opuszkami 2. i 3. palca. W chorobach mogą ulegać powiększeniu także inne węzły chłonne, np. leżące w międzyżebrzach.

Przy badaniu węzłów chłonnych określa się:

1)    ich siedzibę i liczbę;

2)    wielkość;

3)    stopień zbitości;

4)    ruchomość;

5)    bolesność uciskową;

6)    czy nie ma przetok węzłowych.

Węzły chłonne mogą być powiększone tylko w jednej okolicy ciała albo powiększenie ich jest uogólnione. Jeżeli sprawa zapalna jest umiejscowiona, to powiększone są tylko węzły najbliższe. Natomiast w ziarnicy złośliwej, w białaczce limfatycznej bardzo często są powiększone prawie wszystkie węzły chłonne. Odosobnione powiększenie węzłów zgięciaiokciowego, jeżeli nie ma przyczyny miejscowej, wzbudza podejrzenie przebycia przez chorego zakażenia kiłowego.. Węzły te zazwyczaj nie są liczne. Powiększenie odosobnione lewego węzła nad^bojczykowęgo, znajdującego się między przyczepem mostkowym i obojczykowym lewego mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego, przemawia zdaniem niektórych klinicystów za przerzutem nowotworowym w przebiegu raięa_ Żołądka.__

Rozmiar powiększonych węzłów bywa różny nawet u tego samego chorego: oprócz dużych węzłów nierzadko stwierdza się w tej samej okolicy węzły małe. Szczególnie duże węzły chłonne, a przy tym i liczne, spostrzega się w ziarnicy złośliwej.

Zbitość powiększonych węzłów bywa również różna. Bardzo twarde są węzły zrakowaciałe, średnio zbite — węzły w białaczce. W ziarnicy złośliwej te węzły, w których sprawa chorobowa jest jeszcze świeża, są dość miękkie, z czasem jednak węzły te coraz bardziej twardnieją i zmniejszają się wskutek rozwoju w nich bliznowaciejącej tkanki łącznej. W następstwie tych zmian można w ziarnicy złośliwej stwierdzić w tej samej okolicy obok siebie węzły różnych rozmiarów i różnej zbitości. Jeżeli w powiększonym węźle następuje rozmiękanie, można w jego obrębie stwierdzić chełbotanie. Gdy zaś rozmiękłe masy przebiją się na zewnątrz, powstają przetoki węzłowo-skórne, nieraz bardzo trudno gojące się. Powiększone węzły chłonne gromadząc się w jakiejkolwiek okolicy mogą tworzyć duże guzy, które mogą zrastać się z pokrywającą je skórą, ze sobą i z podłożem, a wtedy węzły chłonne mogą zupełnie utracić ruchomość.

Węzły chłonne, w których toczy się świeża sprawa zapalna, zazwyczaj sprawiają bóle i są bolesne przy obmacywaniu. Bolesne przy obmacywaniu są także węzły chłonne powiększone wskutek innych chorób, jeżeli węzły te uciskają na sploty lub pnie nerwowe.

W każdym przypadku powiększenia węzłów chłonnych trzeba mieć na względzie przede wszystkim następujące choroby:

1)    zakażenia (bakteryjne, wirusowe, grzybicze, pasożytnicze);

2)    nowotwory (białaczki, przerzuty, ziarnica złośliwa);

3)    odczyny na tle immunologicznym (choroba posurowicza, odczyny polekowe, toczeń rumieniowaty);

4)    zaburzenia przemiany materii (choroby Gauchera, Niemanna-Picka). Różnicowanie opiera się przede wszystkim na stanie składu morfologicznego

krwi i śledziony oraz na całym obrazie klinicznym, który jest odmienny w wymienionych chorobach.

^ OGÓLNA TEMPERATURA CIAŁA

Ogólną temperaturę ciała mierzy się za pomocą maksymalnych termometrów Celsjusza, w których osiągnięta najwyższa temperatura nie opada sama, co umożliwia odczytywanie jej poziomu. Zazwyczaj mierzy się ogólną temperaturę ciała w pasze, po uprzednim wysuszeniu tej okolicy. Termometr wstawia się wysoko do pachy, po czym badany przyciska ramię do bocznej ściany klatki piersiowej i zgiąwszy górną kończynę w stawie łokciowym kładzie przedramię na ścianie klatki piersiowej. Ogólną temperaturę ciała odczytuje się po 10—15 minutach spokojnego trzymania termometru w pasze.

Należy pamiętać o możliwości sztucznego podniesienia wskazówki (słupka rtęci) termometru przez silne jego tarcie, do czego uciekają się symulanci.

Ogólną temperaturę ciała można mierzyć również w jamie ustnej (wsuwając termometr pod język), a także w odbytnicy i w pochwie. W tych przypadkach odczytuje się ją co 3—5 minut, aż do jej ustabilizowania się. Oo takiego mierzenia uciekamy się także w okresie silnego dreszczu, w zapaści krążenia, w cholerze, słowem w tych stanach, w których krążenie krwi w obwodowych naczyniach jest bardzo upośledzone. Termometr naoliwia się i wprowadza przynajmniej na 5 cm do odbytnicy po uprzednim oczyszczeniu jej z mas kałowych.

Po zmierzeniu temperatury ciała w odbytnicy lub w pochwie w chorobach zakaźnych należy odkazić termometr za pomocą kwasu karbolowego, by uniknąć przeniesienia choroby na inne osoby.

Sprawie poziomu ogólnej temperatury ciała u osób zdrowych poświęcono wiele prac. W naszym piśmiennictwie rozległe badania przeprowadzili zwłaszcza Karol Rozenfeld-Rożkowski oraz Kazimierz Dłuski. Według Rozenfelda-Rożkow-skiego prawidłowa dolna granica ogólnej temperatury ciała mierzona w pasze znajduje się około 36,2°, a górna granica nie przekracza zwykle 36,6°. Dłuski uważa za górną granicę 36,9°. Antoni Gluziński przyjmuje jako prawidłową ogólną temperaturę ciała średnią 37°. Minderlich, który wprowadził i opracował mierzenie ogólnej temperatury ciała do kliniki jako metodę klinicznego badania, uważał za górną granicę 37,5°, a za dolną 36,25°.

Temperatura ciała mierzona w odbytnicy oraz w pochwie jest od 0,2 do 0,5° wyższa niż mierzona w pasze.

Ogólna temperatura ciała waha się w ciągu dnia już u osób zdrowych. Najniższy jej poziom stwierdza się w godzinach porannych między drugą

87