ATT00028

146 J. Weiner

kładu z jaskółkami chwytającymi w locie owady, możemy łatwo obliczyć ile owadów zjada dziennie jedna jaskółka. Wartość energetyczna ciał o-wadów wynosi przeciętnie 5,8 kJ/g biomasy (por. rozdz. 3.1). współczynnik asymilacji takiego pokarmu u ptaków sięga 70% (por. rozdz. 3.2), a więc przy dziennym zapotrzebowaniu wynoszącym 76,4 kJ, obliczamy: 76,4/0.70 : 5,8=18,8 g/dobę (sama jaskółka waży zaledwie 13 g).

Ocena ilości zjadanego pokarmu może również służyć do obliczenia udziału zwierząt w obiegu pierwiastków w ekosystemach. Oto przykład: kormoran (Phalacrocorax carbo) gnieździ się kolonijnie nad jeziorami na wyspach. Jeden dorosły ptak wymaga dziennie około 1200 kJ, zjada więc około 250 g ryb (o średniej wartości energetycznej 4,6 kJ/g). Pokarm ten zawiera znaczny nadmiar fosforu i wapnia, ponieważ rybki, połykane wraz ze szkieletem zawierają zapewne około 100 mg P i 25 mg Ca w 100 g biomasy ciała. Wydalając nadmiar tych pierwiastków w kale i moczu, jeden kormoran wynosi z jeziora na ląd około 7,5 g czystego fosforu i 1,9 g czystego wapnia. Biorąc pod uwagę liczebność kolonii kormoranów jest to niebagatelna ilość w stosunku do obiegu wapnia i fosforu w ekosystemie jeziora a zwłaszcza nadbrzeżnych lasów (w ten sposób powstają złoża „guana” — znakomitego nawozu deponowanego przez morskie ptaki na wyspach u wybrzeży Peru).

W odwrotnej sytuacji znajdują się ptaki owadożerne i roślinożerne w okresie składania jaj. Cierpią one wówczas na ostry deficyt wapnia i muszą dostosowywać swoją strategię pokarmową do zapotrzebowania raczej na ten pierwiastek niż na energię. Łatwo obliczyć, iż kaczka krzyżówka z naszego przykładu, potrzebuje dodatkowo około 15 g wapnia, aby wytworzyć skorupki 9 jaj, skoro skorupa jednego jaja waży 4,2 g. a w jej skład wchodzi prawie wyłącznie węglan wapnia. Kaczka potrzebuje więc dodatkowo 1,7 g Ca dziennie. Jak wynika z obliczonego wyżej budżetu, dla pokrycia zapotrzebowania energetycznego kaczka powinna zjadać około 300 g pokarmu (rośliny i bezkręgowce wodne), o wartości energetycznej około 5 kJ/g. Jak wynika jednak ze składu chemicznego takiego pokarmu, jego dzienna porcja może zawierać zaledwie 0,5 g wapnia. W tej sytuacji, ptak musi zmienić swoje obyczaje pokarmowe i wybiórczo poszukiwać pokarmu bogatszego w wapń (na przykład ślimaki w muszlach), lub też uruchomić rezerwy tego pierwiastka (z kości własnego ciała). Małe ptaki śpiewające znajdują się w jeszcze trudniejszej sytuacji. Stwierdzono np. iż sikory tyle czasu poświęcają na poszukiwanie ślimaków dostarczających wapnia, iż nie nadążają już z zaspokajaniem budżetu energetycznego i korzystają z rezerw energetycznych ciała w okresie składania jaj.

3.4.5. Populacyjne budżety energetyczne

Jednym z celów poznawania bioenergetyki osobników jest ocena zapotrzebowania energetycznego, a co za tym idzie — zapotrzebowania