autonomia slaska (7)

r j

Śląskiego ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej z 0 VII 1035 r.

Kadencja Sejmu Śląskiego nie mogła przekraczać pięciu lat (art. 22 statutu). Sejm Śląski nie miał prawa rozwiązywania się mocą własnej uchwały. Rozwiązanie nie następowało automatycznie z chwilą upływu kadencji, ale wymagało zarządzenia naczelnika państwa (prezydenta) o rozwiązaniu. Wskutek zaniechania przez prezydenta rozwiązania I Sejmu Śląskiego z upływem jego kadencji, Sejm ten znacznie przekroczył swój 5-letni okres i rozwiązany został dopiero 12 II 1929 r. (wybory do tego Sejmu odbyły się 24 1X 1922 r.). Głowa państwa miała również prawo przedterminowego rozwiązania Sejmu Śląskiego. Okres bezsej-mowy nie mógł przekraczać 75 dni, tzn. że wybory do nowego Sejmu Śląskiego miały sit? odbyć najpóźniej w 75 dniu od chwili rozwiązania poprzedniego Sejmu. Ze względów politycznych wybory do II Sejmu Śląskiego odbyły się aż po 453 dniach od rozwiązania I Sejmu Śląskiego (rozwiązanie I Sejmu Śląskiego nastąpiło 12 II 1929 r., a wybory do II Sejmu Śląskiego — 11 V 1930 r.). Szczególnie dobitnym przykładem rozwiązania Sejmu Śląskiego przed upływem kadencji było rozwiązanie 26 1X 1930 r. II Sejmu Śląskiego, po odbyciu zaledwie 10 posiedzeń plenarnych.

Województwo śląskie posiadało też prawa normalnej reprezentacji w Sejmie i w Senacie Rzeczypospolitej Polskiej. Posłowie i senatorowie reprezentujący autonomiczne województwo mogli głosować również w sprawach dotyczących województwa śląskiego, czy poszczególnych jego części, a wyjętych spod kompetencji Sejmu Śląskiego. Nie istniał zakaz łączenia stanowiska posła w Sejmie Śląskim ze stanowiskiem posła lub senatora w ogólnopolskim organie ustawodawczym. W praktyce było kilka przypadków takiej kumulacji stanowisk, m.in. przez Wojciecha Korfantego.

Wewnętrzna organizacja i tryb pracy Sejmu Śląskiego pozostawione były głównie regulaminowi sejmowemu. Sam statut zawierał niewiele postanowień w tym zakresie. Z regulacji statutowej w zakresie kompetencji Sejmu i uprawnień jego posłów przypomnieć trzeba następujące przepisy: prawo interpelacji wojewody i Śląskiej Rady Wojewódzkiej (prawne uregulowanie tego uprawnienia posłów nastąpię mitlo w ustawie o wownętr/.nym ustroju wo je w ód/.lwa śląckn-gn): prawo spra wtlznnia ważności wyborów niezaprolrslowaiiwh (o w .zoosri wyborów zaproi. siewanych rozstrzyga! Sąd Apelacyjny w Katowicach) j imiminilel parlamentarny; prawo Sejmu Sląsku-go do określania wysokości diet poselskich; prawo posłów do bezpłatnego przejazdu kolejami znajdującymi się w obrębie Sianka (na podstawie późniejszych wewnętrznych regulacji wojewódzkich także na liniach autobusowych i tramwajowych); prawo uchwalania przez Sejm regulaminu sejmowego.

Parę słów bliższego komentarza na temat niektórych z tych uprawnień i praktycznej ich realizacji. Istotny środek kontroli władzy wykonawczej w postaci interpelacji wykorzystywany był przez posłów w szerokim zakresie, mimo że brak było pozytywnych przepisów prawnych rangi ustawowej, określających zakres i tryb interpelowania. Archiwalia śląskie zawierają 117 interpelacji poselskich, skierowanych do wojewody śląskiego (bardzo rzadko do Śląskiej Rady Wojewódzkiej, czy do wojewody i Śląskiej Rady Wojewódzkiej) i nieco mniej odpowiedzi na nie. Posłowie poruszali w nich najróżniejsze zagadnienia życia województwa śląskiego, niejednokrotnie wykraczające poza zakres kompetencji ustawodawczych Sejmu Śląskiego. Pyły więc przedmiotem interpelacji: opóźnienia w wypłacaniu nauczycielom ich poborów służbowych; zranienie w Cieszynie przez żandarma wystrzałem z rewolweru dwóch studentów; aresztowanie przez policję wojewódzką posła Rumpfelta; nadużycia kościoła dla celów politycznych w parafii Ochaby; wykonanie uchwał Sejmu dotyczących regulacji Wisły i jej dopływów na terenie Śląska Cieszyńskiego; ochrona praw mniejszości niemieckiej ild. Władze centralne nie zgłaszały zastrzeżeń wobec praktyki przekraczania przez posłów ich kompetencji w zakresie interpelowania. Ich dopuszczalność, choć niekiedy z zastrzeżeniami, widział też wojewoda śląski. Przykładami takich przekroczeń mogą być interpelacje do odpowiedzi na które upoważnione było Ministerstwo Spraw Zagranicznych, np. interpelacja w sprawie wstrzymywania wydawania pozwoleń na przywożenie żywności robotnikom pracującym w Polsce, zamieszkałym w czeskiej części Śląska Cieszyńskiego,

13