CCF20091008039

10.    Stoper.

11.    Naczynka wagowe.

12.    Parowniczki o objętości 20 cm³.

13.    Mieszadełko.

14.    Szkło wodne rozcieńczone wodą w stosunku 1:4.

15.    Amoniak — roztwór 25%.

16.    Pirofosforan sodu (może być używany zamiast dwóch poprzednich odczynników, pkt,

Ryc. 16. Przyrządy do analizy pipetowej: a — schemat aparatu Kóhna (1 — statyw, 2 — nośnik aparatu, 3 — skala do ustalania głębokości zanurzenia pipety, 4 — strzałka do ustalania głębokości zanurzenia pipety, 5 — śruba do przesuwania aparatu w linii pionowej, 6 — pipeta, 7 — kran trójdrożny, 8 — rurka do ściągania zawiesiny, 9 — rurka odprowadzająca nadmiar wody destylowanej, 10 — zbiornik na wodę destylowaną), b — schemat pipety (1 — pipeta, 2 — przesuwany krążek gumowy do ustalania głębokości zanurzenia pipety, 3 — rurka gumowa, 4 — zaciskacz), c — pipeta stosowana w Państwowym Instytucie Geologicznym 4.2. Przebieg badania

1.    Z badanego gruntu o wilgotności naturalnej pobiera się niewielką próbkę w celu makroskopowego ustalenia zawartości CaC0₃.

2.    Pobiera się dwie próbki do naczynek wagowych w celu ustalenia wilgotno’ ści potrzebnej do obliczenia ilości grantu suchego pobranego do analizy.

3. Odważa się próbkę gruntu do właściwej analizy. W zależności od rodzaju gruntu odważa się próbki o różnej masie:

—    50-100 g,

—    10-20 g,

—    3-10 g.

piasków gliniastych, glin piaszczystych

glin, glin pylastych

iłów

4.    Zważoną próbkę gruntu wkłada się do parowniczki, zalewa wodą destylowaną i rozciera tłuczkiem z nakładką gumową lub palcem w gumowym ochraniaczu. W czasie rozcierania zawartość parowniczki spłukuje się stopniowo do parownicy przez sito o oczkach 0,25 mm (lub 0,20 mm) z jednoczesnym rozcieraniem gruntu w parowniczce. Spłukiwany na sito grunt przemywa się wodą destylowaną aż do momentu, gdy przepływająca przez sito woda będzie zupełnie czystą. Przepłukiwanie w pierwszej fazie zaleca się przeprowadzać wodą spływającą do parownicy pod sitem, dając pewien czas na osiadanie cząsteczek gruntu w tym naczyniu; wodę z tryskawki należy użyć do ostatecznego przepłukania cząstek na sicie. Można stosować rozdrabniacze mechaniczne lub ultradźwiękowe (p. Analiza areometryczna).

Po zakończeniu przepłukiwania pozostałe na sicie cząstki spłukuje się do oddzielnej parowniczki, suszy do stałej masy i następnie, gdy pozostałość przekracza 10% masy całej suchej próbki gruntu użytego do badania, wykonuje się analizę sitową.

5.    Przygotowaną zawiesinę zlewa się do kolby Erlenmayera i dodaje połowę ilości stabilizatora (dla gruntów wapnistych 0,5 cm³ szkła wodnego, dla gruntów bezwapnistych 1,5 cm³ roztworu amoniaku lub w obydwu przypadkach 5 cm³ pirofosforanu sodu).

6.    Zawiesinę wraz ze stabilizatorem gotuje się na małym płomieniu przez pół godziny od chwili zagotowania (w celu dokładnego rozdzielenia ziam i usunięcia powietrza).

7.    Studzi się zawiesinę do temperatury 20°C i zlewa do cylindra o pojemności 1 dm³ (lub 0,5 dm³) oraz uzupełnia wodą destylowaną do objętości 1 dm³ (lub 0,5 dm³), dodając drugą część stabilizatora.

8.    Przed rozpoczęciem analizy zawartość cylindra należy dokładnie wymieszać, najpierw mieszadełkiem, a następnie, nakrywając dłonią lub krążkiem z miękkiej gumy otwór cylindra, tak długo należy odwracać do góry dnem, aż całość cząstek osadu oderwie się od dna. Po zakończeniu tej czynności cylinder stawia się na stole i uruchamia stoper. Moment ten uważa się za rozpoczęcie analizy pipetowej.

9.    Odpowiedni czas, konieczny do sedymentacji cząstek o średnicy, którą chcemy zbadać, np. początkowo 0,05 mm, odczytuje się z tablicy (p. tab. 19) lub też oblicza się ze wzoru Stokesa (3), uwzględniając temperaturę oraz gęstość właściwą szkieletu gruntowego i gęstość wody.

10.    Po upływie odpowiedniego czasu T pobiera się bezpośrednio pipetą lub ^za pomocą aparatu ICóhna określoną objętość zawiesiny (na ogół 10 cm³) z okre-

87