CCI00138

IV wiek p.n.c

a innych, lo może się lo wydawać często zajęciem płatnego wyrobnika i niewolnika, prawianc obecnie przedmioty nauki, jak już poprzednio powiedziałem, wahają się iVC między obu tymi kierunkami.

3. Dzisiejsze wychowanie obejmuje zazwyczaj cztery mniej więcej przedmioty: gra-ulykę, gimnastykę, muzykę i Jako czwarty czasami rysunki. Z tych gramatyka i ry-mki są po/\lav.ne w życiu i m5ją w wielu wypadkach zastosowanie, gimnastyka zaś iprawia do męstwa Co się zaś tyczy muzyki, to już można mice wątpliwości co do jej wieczności. Bardzo wielu uprawiają dziś dla przyjemności, ale dawniej zaliczano ją > środków wychowawczych, ponieważ natura sama, jak lo już wiele razy jwiedziano,* domaga się nie tylko właściwej pracy, ale i możności godnego ipclmcma spoczynku. Spoczynek bowiem, by to raz jeszcze podkreślić, jest dożcmcm i celem wszelkiej działalności.

•I. Choć bowiem jedno i drugie jest potrzebne, lo jednak życie w spoczynku więcej st pożądane od życia czynnego; w końcu zatem należy się zastanowić, jakimi zajęcia-i powinno się czas spoczynku wypełnić. Przecież nie roziywkarni, bo |w takim razie] •zrywki musiałyby b>c celem naszego życia. Skoro zaś jest to niemożliwe, a rozrywek •Jeży raczej zażywać przy pracy (bo ciężko pracujący potrzebuje wytchnienia, rozryw-zaś są właśnie dla w ytchnienia, wobec lego, że z pracą połączony jest trud i wysiłek), i cc rozrywkom należy się oddawać z uwzględnieniem właściwego na to czasu, lak jak ; zażywa lekarstwo. Tego rodzaju poruszenie duszy jest bowiem odprężeniem i z po-odu zw iązanej z tym przyjemności - wytchnieniem.

5.    Natomiast stały stan spoczynku sam w sobie zawiera przyjemność, szczęście i ogie życie, a lo nie jest udziałem pracujących, lecz zażywających spoczynku. Bo kto acuje, czyni to dla pewnego celu, którego jeszcze nie osiągnął, szczęście zaś jest sa-

0    celem i sprawna, jak to wszyscy uznają, nic przykrość, lecz przyjemność. Co

wda nie wszyscy tak samo pojmują przyjemność, lecz każdy według swego upodobnia i usposobienia; człowiek najlepszy za najlepszą przyjemność uważa taką, która \ r.iv z r.aipiękiiicjszych źródeł. Toteż jasną jest rzeczą, że do zażywania spoczynku •Cna się niejednego nauczyć i być do lego wychowanym, przy czym to wychowanie i mki są same dla siebie celem, podczas gdy to, czego się uczymy dla wykonywania ac\ . ji si koniecznym środkiem do celu.

6.    ! latego to przodkowie nasi do środków wychowania zaliczyli także muzykę,⁹ nie p\go. żeby była konieczna (bo nic takiego nic ma tu miejsca) ani leż tak poży-cmu jak gramatyka, która ma zastosowanie w interesach pieniężnych, gospodarstwie »mowyin, nauce i wielu czynnościach państwowych, lub leż rysunki, które zdają się .ć użyteczne do lepszej oceny dziel sztuki, czy wreszcie gimnastyka, która krzepi

1    rowie i siły, podczas gdy muzyka - jak wiemy - nic takiego nic daje. Pozostaje tylko niosek, że śluzy ona do szlachetnego wypełnienia spoczynku. [...]

i\>:

N

V!!. I.\ 16.

%

pominięte w niniejszej publikacji'zamieścił Aiystoteles lyiul it.ithmy rozdziałowi przez tlamac/a Ilu/ /ości nyclio-

s/c onu wietlic lego zagadnień::! -!.)/.v!/i:iie !V Księgi VII!, co podktc.śla m;.r»vv /i::c\h! - pr/.yp. red.

Arystoteles 67

Polityku

'    i

[ZnaCZKNIE INNYCH UUZI-OMIOTÓW, ZWŁASZCZA GIMNASTYKI1

(A’s.Vlll. rozdz. U!)

1.    Widać więc z tego, że jest pewien przedmiot nauki, w którym należy kształcić synów nie ze względów użyteczności lub koniecznej potrzeby, ale dlatego, że jest on godny wolnego człowieka i piękny. Czy jest jeden tylko, czy jest ich więcej i jakie, jak je traktować należy, o tym później trzeba pomówić. Na razie z wywodów dotychczasowych tyle się okazało, ze i ze strony dawnych przodków mamy świadectwo co do przytoczonych przedmiotów wychowania; dowodem lego jest mianowicie muzyka. Dodam i to, że należy kształcić dzieci i w przedmiotach pożytecznych nie tylko ze względu na ich pożytek, jak np. przy nauce gramatyki, ale i dlatego, że dzięki nim możemy przyswoić sobie wiele innych nauk.

2.    Podobnie jest i z rysunkami: należy się ich uczyć nic tyle dlatego, aby przy zakupach własnych nic popełnić błędu i nic dać się oszukać przy zakupie i sprzedaży przedmiotów- sztuki, ile raczej dlatego, że wyrabiają poczucie piękna ciała. Oglądać się zaś wszędzie za pożytkiem bynajmniej nic jest odpowiednie dla ludzi wielkodusznych i wolnych. Skoro więc okazuje się, że należy wychowywać najpierw przez przyzwyczajenie, polem przez rozumowanie, a ciało pierwej niż umysł, to oczywiście należy młodzież szkolić najpierw w gimnastyce i zapaśniclwic, bo pierwsza z nich nadaje ciału pewną postawę, a druga zaprawia do wysiłków fizycznych.

3.    Obecnie te państwa, które uchodzą za najwięcej dbale o wychowanie chłopców, starają się kształcić ich na atletów i przez to szkodzą tylko postawie i wziostowi ciaia. Lakończycy nic popełnili lego błędu, ale za lo przez [nadmierne] trudy czynią młodych ludzi brutalnymi, jak gdyby to była najlepsza droga do wyrobienia męstwa. A przecież, jak to już wiele razy mówiłem,¹⁰ uwaga wychowawcy nic powinna być skierowana na ten cci jedynie ani leż w pierwszym rzędzie. A gdyby nawet, tu przecież cciii i tak osiągnąć się nic da. Bo ani u zwierząt, ani u ludów me stwierdzamy, by męstwo było właściwe najdzikszym, przeciwnie, jest ono cechą ludzi szlachetniejszych, wykazujących lwi charakter.

4.    Jest wiele ludów, które są pochopne do mordów i ludożerslwa, jak np. Achajowie i Heniochowic nad Pontem" lub inne ludy wgłębi lądu, jedne na równi z nimi, inne nawet jeszcze więcej; są to wprawdzie dzicy rabusie, ale męstwa przez to nie wykazują. Wiadomo przecież, że nawet Lakończycy górowali nad innymi, jak długo sarni przykładali się do znoszenia trudów, a teraz ustępują innym w zawodach gimnastycznych i ćwiczeniach wojennych. Przewaga ich pochodziła nie stąd, że swoją młodzież w len sposób ćwiczyli, ale stąd jedynie, że ją ćwiczyli przeciwko tym, którzy takich ćwiczeń nie uprawiali.

5.    Toteż nic dzikość, lecz piękno wanno mieć pierwszeństwo. Przecież ani wilk, ani żadne inne zwierzę nic potrafi stoczyć pięknej walki, a tylko dzielny człowiek, ci zaś, którzy nadmiernie do tego zaprawiają chiopców, zaniedbują ich wykształcenie w rzeczach potrzebnych, robią z nich naprawdę rzemieślników, bo przygotowują ich

Tb~ć“n6722. VII 13. 10; 13. 20.

I I. Achajuwic i I luniochowic aa leżeli do plemion kaukaskich mi cykających nad wschodnimi brzegami

Mor/a Czarnego w sąsiedztwie kolonii greckich Pilyus i Diosk«iria>.