CCF20120509010

Załącznik 9

Strefy środowiskowe w ekosystemach wodnych Strefowość oceanów i mórz

Strefy związane z dnem morskim - bental

Na dnie morskim i oceanicznym wyróżnia się:

-    szelf (platforma kontynentalna) - rozciąga się od brzegu morza do miejsca, w którym dno gwałtownie opada, tworząc

-    stok kontynentalny

następnie dno wyrównuje się nieco i tworzy

-    wzniesienie kontynentalne

-    strefę abysalnę - obszar poniżej wzniesienia kontynentalnego

(abysal, abisal - przepaść, otchłań)

-    strefę batialną - głęboką - stanowią ją stok i wzniesienie kontynentalne

(występowanie rowów i kanionów)

-    strefą hadalną- szczególnie głębokie otchłanie poniżej 6000 m.

Strefy masy wodnej w płaszczyźnie poziomej

-    strefa litoralna - obszar między przypływem i odpływem;

-    strefa nerytyeżna - obejmuje płytkie wody szelfu kontynentalnego do 200 m głębokości, mimo że stanowi tylko 10% obszaru morza, jest środowiskiem życia 98% gatunków organizmów żyjących w morzu;

-    strefa oceaniczna - ogromna masa wodna rozciągająca się od stoku kontynentalnego. Otwarta toń wodna w morzach i jeziorach - pelagial

Strefy masy wodnej w płaszczyźnie pionowej (związane z przenikaniem światła)

-    strefa fotyczna - naświetlona (żyją w niej organizmy należące do wszystkich poziomów troficznych);

-    strefa eufotyczna - bliższa powierzchni wody, w której produkcja tlenu przewyższa jego zużycie;

-    strefa kompensacyjna (poziom kompensacyjny) - głębokość, na której produkcja tlenu jest równa jego zużyciu;

-    strefa dysfotyczna - zużycie tlenu przewyższa jego produkcję;

-    strefa afotyczna - zaciemniona (zamieszkiwana przez konsumentów i destruentów).

Strefowość jezior

-    litoral - przybrzeżna strefa wody płytkiej,

-    pelagial - strefa wody otwartej i toń wodna,

-    profundal - warstwa denna jeziora.

Strefy w jeziorze ze względu na przenikanie światła

-    strefa folyczna, czyli naświetlona; w niej wyróżnia się poziomy:

-    eufotyczny;

-    kompensacyjny;

-    dysfotyczny;

-    strefa afotyczna - zaciemniona (tylko w bardzo głębokich jeziorach).

Strefowość rzek

W przekroju poprzecznym koryta rzeki wyróżnia się:

-    ripal - część przybrzeżna rzeki,

-    medial - część centralna rzeki, właściwa toń wodna, „woda płynąca”,

-    bental - łożysko rzeki, dno,

-    hyporeal - środowisko wody płynącej w przestworach podłoża.

W przekroju podłużnym koryta rzeki wyróżnia się:

-    bystrze (szypot) - płycizna rzek o stosunkowo szybkim prądzie, nie dopuszczającym do osadzania się iłu i innych materiałów niesionych przez wodę; strefę tę zamieszkują przytwierdzone do twardego podłoża organizmy bentosowe i peryfitonowe oraz dobrze pływające ryby; występują rośliny o długich i cienkich kształtach, nitkowate zielenice (Clcidophora) i mchy wodne oraz drobny plankton unoszony z nurtem;

-    ploso (głębia) - wody głębsze o mniejszej prędkości prądu i mulistym dnie, sprzyjającym rozwojowi form bentosu zakopujących się, nektonu i, w pewnych przypadkach, planktonu; w strefie brzegowej zasiedlają je rośliny szuwarowe.

Na odcinku całego biegu rzeki wyróżnia się:

-    bieg górny rzeki - szybki prąd, twarde, skaliste, kamieniste, grubożwirowe podłoże, przewaga erozji nad sedymentacją, silna turbulencja wody, bardzo dobre warunki tlenowe; nie występuje plankton, główny zespół organizmów to peryfiton na twardym podłożu oraz bentos;

-    bieg środkowy - powolniejszy ruch wody i słabsza turbulencja, zrównoważony bilans erozji i akumulacji materiału, podłoże piaszczyste; niekiedy występuje plankton (głównie drobne formy) oraz pozostałe zespoły organizmów;

-    bieg dolny - znacznie powolniejszy ruch wód, przewaga akumulacji nad erozją bogatszy plankton (w tym skorupiaki), podłoże drobnopiaszczysle, miejscami muliste.

Stosuje się też określenia:

-    krenon - strefa źródeł rzeki;

-    rhitron - górny „potokowy” bieg rzeki, strefa strumieni górskich;

-    potamon - nizinny bieg rzeki.