dobrzyńska 1

TEKST

TERESA DOBRZYŃSKA

Pojęcie tekstu. - Zdanir •* tekście. - Teku - całościowy komunikat. Mechanizmy spójno* i tekstu. - Typy tekstów i gatunki mowy. - Tekst iako przedmiot badań różnych dyscyplin naukowych. - Bibliofilia

Pojęcie tekstu

Termin tekst kojarzy się- powszechnie z przekazami pisanymi. Gdy myśli się o komunikatach ustnych, nasuwa się raczej określenie wypowiedź. W teorii tekstu oba te terminy używane bywaj* wymiennie. Ale istnieje tez dążność do odróżniania tego, co ogólne i typowe (wówczas stosowany jest termin tekst), od tego, co konkretne, jednostkowe, co jest egzemplarzem danego typu (w tym odniesieniu mówi się o wypowscd/.t). A więc wypowiedź to pewien określony tekst, przekazywany przez określoną osobę w danym akcie komunikacji.

W potocznym użyciu słowem tekst określa się także takie ciągi wyra żeń językowych, które są fragmentami pełnej wypowiedzi, np. mówić można o „tekście utrwalonym na skrawku papirusu”. W teorii tekstu termin ten oznacza z. reguły wypowiedzi całościowe, traktowane jako pełny wyraz intencji komunikacyjnej mówiącego. Jest to więc zamknięty układ znaczący -układ, którego elementy poddane są określonemu uporządkowaniu. Jego całościowy sens zależy od tego, gdzie usytuowane zostały granice komunikatu i jakie wewnętrzne relacje wiążą jego poszczególne elementy składowe. W konkretnych wypowiedziach sens jest też determinowany przez różne czynniki pragmatyczne.

Definicje tekstu uwydatniają dwie własności tej złożonej jednostki językowej. Według jednych definicji tekstem jest uporządkowany zbiór wyrażeń wzajemnie powiązanych; zanik tych powiązań wskazuje na granice tekstu. Inne - objaśniają zjawisko tekstu bez odwoły wania się do wskaźników