DSC01423

t JOSEPH WRIGHT OF DERBY (czytaj: dżazefrajtofderbi), DOŚWIADCZENIE Z POMPĄ PRÓŻNIOWĄ, 1768, National Gallery (czytaj: nasiona! galeri), Londyn

Obraz ukazuje doświadczenie polegające na wypompowaniu powietrza ze szklanego zbiornika, w którym znajduje się papuga. Eksperyment ma wykazać, że papudze zacznie brakować tlenu do oddychania. Scenę oświetla świeczka stojąca za naczyniem, w którym spoczywa ludzka czaszka. Określ, w jaki sposób obraz przedstawia potęgę nauki mającej zastąpić religię. Wyjaśnij, jakie znaczenie dla wymowy obrazu mają przedstawienie uczonego ubranego w czerwony płaszcz, oświetlenie obrazu (zwróć uwagę na okno) i emocje przeżywane przez obserwatorów eksperymentu, a także symbol czaszki.

[2] Czy staliśmy się dzięki temu lepsi lub mądrzejsi, czy lepiej wiemy, jaka jest droga i jaki będzie kres naszej krótkiej wędrówki? Czy zgodniej pojmujemy nasze elementarne obowiązki i prawdziwe dobra rodzaju ludzkiego? Cóż zdobyliśmy wraz z tą próżną wiedzą, jeżeli nie właśnie nienawiść, niepewność i zwątpienie? [...]

[3] Ileż mamy źródeł dobrobytu, ileż udogodnień nieznanych naszym ojcom, iluż zaznajemy radości, które były im obce. Tak, to prawda, życie nasze jest łatwiejsze, a oni byli szczęśliwsi, wy jesteście mędrkami, a oni byli mędrcami, wy jesteście kulturalni, a oni byli ludzcy, (...) a jakaż jest cena okrutnych rozkoszy, które garstka kupuje kosztem mas. Zbytek¹ miejski powoduje na wsi nędzę, głód, rozpacz; jeśli nawet niektórzy ludzie są szczęśliwi, rodzaj ludzki zasługuje jeszcze bardziej na litość. Mnożąc udogodnienia dla garstki bogaczy, doprowadza się tylko do tego, że większość musi uważać się za nędzarzy. Jakież jest to barbarzyńskie szczęście, które można odczuwać tylko kosztem innych? [...]

Fuj Wiedza, powiada się, czyni ludzi łagodnymi, nasz wiek jest mniej okrutny, przelewamy mniej Itfwi. [•••] Będąc łagodniejsi, czy jesteśmy mniej niesprawiedliwi, mniej mściwi, czy cnota jest Leniej uciśniona, władza mniej despotyczna, lud mniej ciemiężony, czy popełnia się mniej Kjjrodni, złoczyńcy są mniej liczni, a więzienia mniej pełne?

B (tłum. M. Pawłowska)

Polecenia do tekstu

|Wymień osiągnięcia oświecenia, które wskazuje Jean Jacąues Rousseau.

Ł Wyjaśnij sens pytań retorycznych zamieszczonych w akapicie 2.

ji Określ, do jakiej wielkiej idei oświecenia odwołuje się Rousseau w akapicie 3. Wyjaśnij sens zarzutów (w postad antytezy)

Praca domowa

Stawianych nowoczesności przez autora.

[i. Rozstrzygnij, czy Rousseau dostrzega w postępie wiedzy przyczynę szczęśda ludzkości. Wniosek uzasadnij.

£ Wymień argumenty, których używa autor na rzecz uzasadnienia swej raq'i.

1. Porównaj stosunek do religii znanego d filozofa XVII w. Blaise’a Pascala oraz Denisa Diderota - autora hasła „zabobon” z Wielkiej encyklopedii francuskiej.

2. Opisz stosunek Jeana Jacques'a Rossseau do wielkich idei oświecenia.

Tworzenie

WŁASNEGO TEKSTU

Na podstawie poznanych fragmentów Encyklopedii i pism Jeana Jacques’a Rousseau przedstaw antynomie myślowe początków nowoczesności.

FRANCISCO GOYA (czytaj: fransiskogoja), GDY ROZUM ŚPI, BUDZĄ SIĘ UPIORY, 1799. Museo del Grabado de Goya, Fuendetodos (czytaj: fłindetodos), Hiszpania Wyjaśnij alegoryczny sens grafiki.

Ziółek-luksus.