■
Aktualnie realistycznie pojęta myśl pedagogiczna wstępnie zakorzenia się na etapie rozwoju pedagogiki uniwersalistycznej.
W pierwszych pięciu etapach rozwoju refleksji pedagogicznej idealizm zdominował i wyeliminował wszelką myśl realistyczną. W rezultacie tego teoria pedagogiczna szła swoją drogą, a praktyka swoją (np. pedagogika ideologii socjalistycznej).
Konsekwencją tego był całkowity brak związku teorii pedagogicznej z praktyką edukacyjną oraz brak zainteresowania nauczycieli-wychowawców teorią pedagogiczną (poza formalną „produkcją* dyplomów),