należy tło Szlaku Polichromii Brzeskich ze względu na piękne ścienne malowidła wykonane w latach 1418-1428”°.
W trakcie opracowania stwierdzono, że wieś w swojej strukturze była bardzo jednolita, co stanowiło jej niezaprzeczalny atut. W miejscu centralnym usytuowany został dawny pałac, obecnie budynek wielorodzinny. Po drugiej stronie ulicy wybudowano dużą willę pełniącą podobne funkcjo. Obydwa budynki pozbawione zostały zaplecza w postaci zieleni zorganizowanej. Obok willi usytuowano teren sportowy I fragment starego parku. Tutaj znajdował się pomnik upamiętniający dzieci, które zaginęły podczas I wojny światowej. Miał on formę regularną: w środku założenia umiejscowiono krąg złożony z dziesięciu lip, pod którymi położono pamiątkowe kamienie. Krąg ten otoczono jesionami, które posadzono wzdłuż wytyczonego, zewnętrznego prostokąta.
Niewątpliwą atrakcją wsi było mauzoleum ostatnich właścicieli Krzyżowic, rodziny von Piel, które znajduje się na cmentarzu parafialnym (wybudowane w 1903 r.).
Układ wsi owalnicowy, centralną część nawsia zajmował drewniany, zabytkowy kościółek. Wokół placu występował regularny układ działek z dużymi gospodarstwami o układzie dziedzińcowym, z otwarciem na ulicę. Powtarzała się zabudowa z budynkami mieszkalnymi ustawionymi szczytem do ulicy, co porządkowało przestrzeli. Zachowane budynki, szczególnie mieszkalne, miały ciekawy detal architektoniczny. Ważne jest, aby przy okazji remontów nie pozbywać się elementów wystroju zewnętrznego budynków, a nowe obiekty sytuować szczytem do drogi.
Drewniane płoty przedogródków występujące na większości posesji uzupełniały lad, jaki w tej przestrzeni uzyskano. Aby tego nie zniszczyć, należy dostosować ogrodzenia pozostałych posesji do już Istniejących.
Koncepcje projektowe objęły dwa obszary - willę i teren dawnej szkoły oraz boisko sportowe i przylegający do niego obszar zieleni, na którym znajdują się głazy narzutowe (pomnik dla zmarłych dzieci). W wypadku boiska sportowego postanowiono skupić się na wybudowaniu budynku zaplecza socjalnego oraz utworzeniu miejsc parkingowych. Drugi projekt jest próbą zorganizowania poszczególnych funkcji dla terenu szkoły i wprowadzenia dodatkowej zieleni.
Opracowanie zostało przekazane 22.10.2004 r.
www.olszankn-pl/cms/php/strona
98