DSCF2718

/XSZYT II ZAGADNIENIA LITERACKIE >»•>

Jerzy Kreczmar

O POSTAWIE OCENIAJĄCEJ W BADANIACH LITERACKICH

1) Teoria nauki — budowana w'drugiej połowie ubiegłego wieku na modelu przyrodoznawstwa^— eliminowała z terenu naukowego zdania, będące wyrazem postawy oceniającej badacza. Tymczasem na gruncie dociekań humanistycznych taki typ zdań występował uparcie. W naukc-

ną pieczołowitością.

Były do wyboru dwie drogi. Albo zrezygnować z powyższych form wypowiedzi i z metody badawczej przyjmującej dobór faktów oparty na ocenach, albo też skonstruować specjalną teorię, która uzasadniałaby posługiwanie się zabronionymi gazię^ indziej metodami i wykazywała w tez sposób odrębność humanistyki? Próbowano dróg obu.

Naprzód, przeprowadzono analizę zdań oceniających i wykazano, że wiele z nich nie ma charakteru ocen właściwych.* Mianowicie wiele wy-_% powiedzi wyglądających z pozoru na oceny, ca się sprowadzić do nl9 mułowań utyiitarno-relatywnych,^wiele innych do zdań psychologicznych.-opisujących reakcję podmiotu na przeciwstawiony mu przedmiot, wolnych od pierwiastka oceniającego. Postulat wykluczania o cen poza obręb zdań naukowych dotyczy oczywiście tylko ocen absolutnych. y»;:nściy.ycn, Obie wspomniane tu edmiary ocen niewłaściwych stanowi;, przykłady normalnych zdań empirycznie rozstrzyganych. których weryfikacja może nastąpić przez zestawienie z opisywaną w nich rzeczywistością. Tymczasem w jaśnie oceny absolutne atakuj? się za ich nieempiryczr.ość, a w krańcowym wypadku — pogląd dość często reprezentowany w tzv.\ szkole neopozywistycznej — odmawia się im charakteru zdaniowego, po-

Wypacaioby zatem, chroniąc naukowość humanistyki, baczyć tylko, aby na teren odnośnych rozważań nie wdzierały się oceny absolutne; szeroką amnestię można natomiast zastosować w stosunku do ocen niewłaściwych. W dalszym ioku, mówiąc o ocenach, będziem\- mieli na myśli oceny absolutne.'

Krocząc drugą drogą, dopatrzono się specyficzności metod humanistycznych właśnie w owym emocjonalnym stosunku do badanej rzeczywistości. który prowadzi do oceny absolutnej. Stosunek taki ma być k;»-

badar.ia rzeczywistości kulturalnej, wyrosłej przy

przedstawionych zagadnień, były I dawna zaprawione w wiicv i ooća