DSCF6210

109

iRi

Entomologia ojm

*rL acslił pl« ««' -*"^1^Slę %|

mipiu. i ol*i# W ^sireJ^clasl^

w *» #** ““^'W^{1 0I}*^IW|%

V* y-I-t. rnduma «Ć" proto"¹^    , J

^.ti. aj# com g¥*! do «iięłra ciała. ““Saleiaj:

. .^ _si_f coraz cieńsze, a piry średnicy poniżej I pni n_a^ ^yrrifkołimi W lej poslaci docierają do poszczególny _l(VrKVfl|fónychoiga|| wewnętrznych. Ich końce są wypclni_0ne cjff4 fciilrei W może ulegać zmianie w zależności od stop^ JLścI metabolicznej tkanki, do której docierają. Przy wy^ lim ciśnieniu osniotyeznymtt tkance następuje zasysanie pfy^ j iracheoli i lepsze jej dotlenienie, po zmniejszeniu ciśnienia pr^ pizehii^ odwrotnie. Szybkość dyfuzji tlenu w powietrzu jest olcoj stot)-sięc)'raz) większa niż w środowisku płynnym (tkankowy^ jest to zatem mechanizm samoregulujący.

Wiele owadów latających ma cienkościenne worki powiej kwc chiraktenzują się brakiem spiralnych zgrubień. Mogą (J pełnić mię zbiorników zapasowych powietrza i elementów uk^. oddechowego, ułatwiających wymianę gazową. U jeszcze iąą decydująo zmniejszeniu ciężaru właściwego ciała (Hemiptera, Ful, fW, służą jako narząd rezonansowy aparatu dźwiękowego (fliN Crójję) bądź biotą udział w poruszaniu narządy gębowym(Oi))ft’/u).

3.6.2. Fiijołogio    ,

oddychania U owadów małych i mało aktywnych tlen przechodzi do tra-i wentylacjo dolo M i dalej do tók ra drodze dyfuzji gazowej, dzięki różni-cy w ciśnieniu parcjalnym między atmosferą a zakończeniami wtok Owady duże lub o dużej aktywności nie otrzymałyby w ten sposób dostateczne] ilości tlenu. Proces wymiany gazowej jest w tyiwyptóktiwspMnaęany przezbrzuszne spłaszczenie odwloką k(Wioptera,Cołeoptmi\hihtdeskopowe jego skracanie IHymeno-pifra. DiptewyWdech następuje dzięki elastyczności segmentów, które powracają do pierwotnej pozycji. Zwykle ma miejsce ukie-nnkwasy przepływ powietrza, wspomagany w całym układzie

y

korelowane, przemienne otwieranie przetchlinek. Szybkość l'^_craI,ia przetchlinek zależy od gatunku owada, jego stanu fizjolo-^0 i warunków zewnętrznych, np. pszczoła miodna w stanie Szynku wykonuje 40 ruchów oddechowych na minutę, a podczas grania pożytku aż 120. Z systemu oddechowego znaczna część wietrzą jest usuwana w czasie wydechu, a reszta wymiany nastę-^ podczas dyfuzji przez oskórek. Ten ostatni proces ma także óuże znaczenie przy wydalaniu dwutlenku węgla z organizmu.

_# związku z tym, że gaz ten, jako łatwiej rozpuszczalny w fezie _ciektej. mimo większej masy cząsteczkowej dyfunduje przez tkanki jtrazy szybciej niż tlen. Regulacja pracy przetchlinek ma charak-ier endogenny i zależna jest w większym stopniu od zmian stężenia dwutlenku węgla niż tlenu.

Oddychanie przez powierzchnię ciała ma duże znaczenie ii młodszych stadiów rozwojowych oraz u larw owadów żyjących «wodzie i może dominować nad oddychaniem tchawkowym. Całą powierzchniąciała oddychająteż larwy endopasożytniczych błonkó-ud i muchówek. Stadia larwalne wielu owadów wodnych wykształciły cały szereg specjalnych narządów działających we współpracy zamkniętym układem tchawkowym (ryc. 40). Sąto skrzelotchawki, w postaci bardzo różnie wykształconych wyrostków odchodzących na bokach segmentów odwłokowych jętek (Ephememptera) lub na

Ryc. 40.

Przykłady ramkoięrego ukhdu oddechowego owadów wodnych (wgAtluna. 1978);

A-larwa jętki (ł-płie* meroptem) z bocznymi skrzelotchawkami.

B - larwa wazki (Odono-to) ze sknełotchawkami na końcu odwłoka,

I -tchawka