DSCN1756

104 Modalizm genetyczny

Słonych dóbr materialnych (tzw. gadżetów), a także stylu życia. Czasowa popularność niektórych idei. poglądów artystycznych lub teorii naukowych również może być ujmowana w kategoriach mody. Jak się często podkreśla, zasadniczym elementem mody jest proces naśladownictwa. Należy mieć jednak na uwadze, że prawidłowości odnoszące się do tzw. psychologii tłumów tłumaczyć mogą tylko szybkie rozpowszechnianie się niektórych mód, natomiast nie wyjaśniają ich genezy — dlaczego w określonym miejscu i czasie ten — a nie inny — element stał się przedmiotem powszechnego zainteresowania. Próby odpowiedzi na to pytanie zmierzają w kierunku badania procesów dokonujących się w sferze emocjonalnej i pozaświadomej danej zbiorowości (w tym kierunku zmierza strukturalizm i psychologia analityczna).

Zjawisko mody służyć może jako przedmiot badań nad procesami dyfuzji kulturowej, w tym zwłaszcza dyfuzji innowacji. Główną uwagę zwraca się tu na proces rozprzestrzeniania się danej „nowości”, poszukuje się czynników mających wpływ na jej akceptację bądź odrzucenie. Przykładowo, rozprzestrzenianie się nowości dokonuje się szybciej z warstwy wyższej do niższej niż odwrotnie. Akceptacja dokonuje się wieloetapowo (zwykle za pośrednictwem przywódców grupy). Moda rozprzestrzenia się z „centrum" ku „peryferiom”. Zanikanie mód następuje zazwyczaj wówczas, gdy zostaną one przyjęte na „peryferiach” lub przez warstwy niższe.

Jak podkreśla Fernand Braudel (1992, s. 268], moda „w znacznej mierze wywodzi się z pragnienia uprzywilejowanych, by za wszelką cenę odróżnić się od podążającego za nimi stada, by wznieść barierę (...)” Innymi słowy, moda służy podkreślaniu różnic społecznych. Zarazem jednak - jak wskazuje G. Simmcl — moda ..naprawia brak znaczenia danej jednostki”.

Charakterystyczną cechą zmian w obrębie mody jest zróżnicowanie przebiegające obecnie nie tyle między warstwami wyż

szymi i niższymi, ile międzygeneraci-,y. To młodzież w znacznej mierze jest satem mód — przynajmniej w zakresie i niektórych zachowań. Tym niemniej ^ zostałe środowiska nie ograniczają się *, łącznie do naśladownictwa, lecz kreują tą. że własne wzorce. Z tego względu uprą*, niona wydaje się teza o polimorfican* charakterze tego zjawiska w dobie m czesnej. (A.S.)

Zob. dyfuzja, innowacja, konformizm, rośli, downictwo. obyczaj, styl życia.

Literatura:

Braudel F., 1992, Kultura materialna, gotpo-darka i kapitalizm. XI'-XVIII wiek, L l Struktury codzienności. Możliwe i niemeh-we, PIW. Warszawa.

Kenig R.. 1979. Potęga i urok mody. Wyd. Artystyczne i Filmowe. Warszawa Lang K.. Lang G.. 1965. Fashion: Identyficaur. and Differentiation in ihe Mass Society [w] Dress, Adomment and ihe Sociai Order. M.E. Roach, J. Bubolz Eicher (eds). Sn York — London — Sydney.

Simmel G., 1980. Filozofia mody fw-J S. Stapia Simmcl Wybór tekstów. Wiedza Powszechna, Warszawa

Modalizm genetyczny (aprioryczny), zob. ontologia społeczeństwa.

Model, zob. wzory i modele.

Model grupy sprawnej, słowne ptzed-stawienie sytuacji i zachowań uczestników grupy „mogące służyć za przykład i przedmiot odniesienia ocen i skonstruowane dla praktycznych celów społecznych” (A. Kło-skowska 1969, s. 424].

Właściwości idealnej grupy sprawnego działania, funkcjonującej w ramach szerszej organizacji, są następujące: 1, Grupa istnieje wystarczająco długo, by mogły zostać ukształtowane trwałe i sprecyzowane, a jednocześnie nie napięte relacje, umożliwiające funkcjonowanie wszystkich jej uczestników. 2. Wszyscy uczestnicy mieli i dalej mają wpływ na kształtowanie wartości i celów grupy, a poprzez ich realizację realizują także swoje własne potrzeby. 3. Wartości