DSCN1911

159

Nowe zjawiska w stosunku do stanu wyjściowego:

a)    rezultat wyrównań analogicznych: 1) zatarcie jednego z przejawów odziedziczonej prasłowiańskiej oboczności ’e: o przez upowszechnienie grup -ow-;

2)    zanik form typu ludziem, upowszechnienie końcówki -om; 3) ściągnięcie form czasownikowych atojać, bojać się^stać, bać się; 4) znoje, graje^zna, gra;

5)    umieje, rozumieje jurnie, rozumie; 6) formy czasu przeszłego robiłech, robi-lichmy (wpływ partykuły by eh, bychmy); 5) wprowadzenie nowej w stosunku do stanu poprzedniego końcówki -och, najprawdopodobniej jako wynik wyrównania do końcówek mian., dop. i cel. 1. mn. -owie, -oto, -om — według jednej hipotezy najpierw w zakresie rzeczowników twardotematowyoh, szczególnie o temacie na -k, -g, -ch, według innej — najpierw w zakresie rzeczowników miękkotematowych, kiedy wprowadziły analogiczne końcówki -owie, -ow, -om;

b) zmiany spółgłoskowe: 1) chwała^chfała~^fała; 2) zmiana -ch^-k;

3)    zdysymilowane grupy ir, śr\ 4) metateza: tleo; rśoda; szarytek; 5) mazurzenie;

6)    fonetyka międzywyrazowa udźwrięozniająca; 7) formy occa, oćsa, otca; mies(t)ce;

c)    zmiany samogłoskowe niewielkie przeprowadzone w okresie późniejszym: 1) rozszerzenie ir, yr^er\\ćr; 2) il, yl^ćl, eł (częściowe); 3) w zakresie samogłosek nosowych: przy zachowaniu powszechniejszej dla Małopolski wymowy nie rozłożonej i szerokiej nosówki przedniej ą, początek zróżnicowania w kierunku wymowy rozłożonej i ę oraz odnosowienie we wszystkich pozycjach; 4) rozłożenie nosówki tylnej w wygłosie, •wymowa idom drogom; 5) wahania w wymowie e — o; 6) tendencja do rozszerzenia y^e;

Podkreślić tu należy zachowanie stanu pierwotnego: a) w zakresie samogłosek: 1) ra-, 2) ja-, 3) tort, -4) ’a bez zmian; b‘) w zakresie morfologii: 1) końc. 1 os. 1. mn. -my, 2) partykuła trybu przypuszcz. -byćh, -bychom, -bychmy, 3) dualne formy czasownikowe (szczególnie częste w sieradzkiej Sprawie chędogiej — Sieradzkie w tym zakresie miało wspólny rozwój z Małopolską).

WIELKOPOLSKA

Charakterystyczne dla Wielkopolski jest zachowanie wielu archaizmów i innowacje w większym stopniu w zakresie samogłosek.

a)    archaizmy fonetyczne: 1) grupa -ew; 2) ozasownikowe formy nieściągnięte stojać, bojać się; znaje, graje; 3) wymowa chwała; 4) zachowanie 3 szeregów spółgłosek szczelinowych i zwartoszczelinowych: s, z, c, g; $, £, 6, |; || i, ć, $, ożyli brak mazurzenia; 5) grupy śrz, ćrz; 6) brak dysymilaoji w grupach spółgłoskowych; brak tendencji do metatezy spółgłosek;

b)    innowacje w zakresie samogłosek: 1) ra-^re; 2) ja^je-; 3) tart^tert;

4)    ^ło^’e; 5) ir, yr^er; 6) il, ył^el, eł; 7) w zakresie samogłosek nosowych: