DSCN9420

'/

. _niccc t.órc budulcem i konstrukcja

«««•    “ k“ «r»i

mienić można piece t .    . .-_{a s}ję

(Czechosłowacja) datowane ™ajdup J w nich ceramik, na drugi połowę X V w Weimarze (NRD), datowane na \W _x,Vw » w Suczawie (Rumunia)-na

Ryc. 4. Weimar INRD). Pice z pionowym ciągiem ognia (wg J. H. Stolla).

F.g 4. Weimar (Rep. Dćm. Alkm.). Four avcc aspira-tion dc fcu verticalc (d'apres J. H. Sieli).

XV w. *•. Z wyjątkiem pieca w Weimarze (Ryc. 4), którego ruszt wsparty by! na poprzecznej przegrodzie, pozostałe miały ruszty niczym nie podparte. Ich ściany zbudowane były z gliny, ruszty perforowane, komory wypałowe kopułowalo sklepione. Lepiej zachowane piece z Suczawy (oznaczone jako typ II) miały kształt okrągły, ruszt o średn. ok. 120—200 cm i grubości ok. 20 cm. na którego obwodzie znajdowały się otwory przepuszczające ciepło z komory paleniskowej.

Oprócz tego rodzaju pieców, których dotychczas w Polsce nic stwierdzono dla okresu średniowiecza, występują inne. o cechach nowatorskich, które charakteryzuje odmienny sposób konstrukcji rusztu z reguły podpartego oraz cegła użyta jako bu-

^r V. Nckuda, o. c., *. 57—58.

M. J. Sloll, Dle miltelalterlichen Tópferei/unJe HM SonJershausen (Slockhausen urui Weimar. Wagner-gaue. Alt-Thunngcn Bd. V, Weimar 1961, t. 306.

• M. Ntcorcicu. Cupioare Je ars ceramica Je la Sir™*,    XIV-XV). Sludn u cerceuri de teorie

>eche !. 16, Bucurcsti 1965, ». 108.

dolec w całości lub częściowo. Zmienia się ,akżc kształt pieców. Świadcz, o tym odkrycia z Suczawy (piece typu III) i C ocom (Rumunia), w zachodniej Europie, w Moskwie. Piece typu III z Suczawy datowane na XV w. są to obiekty kształtu prostokątnego. z komorą paleniskową wkopaną w ziemię i przedzieloną na dwie części poprzecznym murkiem z cegieł (Ryc. 5). Funkcje rusztu pełniły w nich 3 lub 4 luki wykonane również z cegieł, wsparte o ścianki pieca i środkową ściankę działową *». Piece te są zbliżone do pieców ze Stębarku i Starego Dzierzgonia. Nieco inaczej jest rozwiązany ruszt w piecu garncarskim odkrytym w Coco ni. datowanym na XV w. Piec miał kształt okrągły a ruszt tworzyły gliniane luczki rozchodzące się promieniście w kierunku ścian od centralnego słupa posadowionego na dnie komory paleniskowej

Ryc. 5. Suceava (Rumunia). Pice dwukomorowy i pionowym ciqgicm ognia typ III (wg M. Nicorcscu). 1,2 — wloty paleniskowe. 3 — ścianka środkowa,

4 — luki.

Fig. 5. Succava (Roumamc). Four a deux chambrcs uvec aspiration dc fcu v cni cale typc III (d’apres M. Nicorcscu). I, 2— accćs dc combustion. 3 paroi medianę. 4 ares.

(Ryc. 6)³¹. Tendencje do zastąpienia perforowanego rusztu glinianego rusztem w formie łuków' widoczne są także w piecach

*“ M. Nicorcscu. o. c.. s. 109.

*' N. Constantincscu, Cocont — ceniru Je pro-Juciie ceramica Jin lara romineasca (sec. al X\’-lco), Studu si ccrcctari dc istoric vcchc I. XV. 1964. t. 103-112.

używanych^ w^śTcdnUwie^u™w^lfc łu> d^i''' lub'owalny, fuSy w p^²¹⁰'¹ okS

— »w*: EZffsz?*

S"c ⁹ i ? 7^iC— * ^odlwe

tzęsci komory paleniskowej. Przestrzeni..

między lukami wyłożone były skorupami u pr/ez szczeliny między nim, ciepło _VrZ mkało do wnętrza komory wypałowej. Wprowadzenie luków „a miejsce płaszczony perforowanej oznaczało w praktyce zmniejszę-me ciężaru rusztu, co w połączeniu z podparciem go słupem lub ścianką działową zwiększało wybitnie jego wytrzymałość na obciążenie. Piec odkryty w Moskwie na terenie dawnej osady garncarskiej i datowany ceramiką na XV w. był całkowicie zbudowany z cegieł. Jego komora paleniskowa była wkopana w ziemię i posadowiona na celowo przygotowanej podkładce, którą tworzyły następujące kolejno po sobie warstwy: gliny, piasku, czarnej ziemi przemieszanej ze skorupami, gliny i czarnej ziemi przemieszanej z piaskiem i skorupami. Miał kształt okrągły (średn. 190 cm). Dno komory paleniskowej wyłożone było cegłami. W środkowej jego części znajdował się słup również wykonany z cegieł, który wspierał ruszt z otworami doprowadzającymi gorące powietrze do komory wypałowej”.

Wykształcona w' średniowieczu konstrukcja rusztu w formie łuków- znalazła zastosowanie w czasach nowożytnych. Dowodzą tego piece garncarskie odkryte w Moskwie, datowane na XVI—XVII w. i w miejscowości Tomcsti-lasi (Rumunia), datowane na XVII—XVIII w. Piece moskiewskie mieszczące się w obrębie dawnej osady garncarskiej miały kształt okrągły i były całkowicie zbudowane z cegieł. W środkowej części komory paleniskowej znajdował się słup wykonany z cegieł, podpierający górną, wypałową komorę. Wewnątrz słupa znajdował się kanał, dzięki któremu płomienie

" Zob. E. M. Jope. Ctramics: medirrul. Hniocy of tcchnology I. II, 0*ford 1957. s. 295-296. r>c.

” W. A. Malm, Górny moikonkkh *"***"* XVII w., Materiały i iwlcdcwanija po archeologii nr 12. Motkva 1949, s. 44--*#

rozbijały się i równomiernie rozkładały „„ całej komorze. Ruszt tworzyły luki wyko "‘"ne z cegieł łączonych gliną, _w^_a„_e z jednej strony o slup centralny, , drugiej ^ o boczne ściany pieca. Ściany komory wypałowej były łukowate, najpewniej jednak

wL n_a7^yV^ClneEO 1 S,a,Cg0 ^PKnia. Wlot paleniskowy, podobnie jak dno komory paleniskowej. były wyłożone cegłami Wymiary odkrytych pieców wahały sic w granicach; średnica komory paleniskowej - I.mcm. średnica rusztu 140— ł50cm.

Ryc. 6. Cocom (Rumunia). Pice dwukonummy / pionowym ciągiem ognia (wg N. Constantmcscu).

Fig. 6. Coconi (Roumamc). Four A dcux chambrc* avcc aspiration dc fcu vcrticalc (daprćs N. Consian-

lincscu).

długość w-lotów paleniskowych 90—120 cm. ich szerokość 30—50 cm, wysokość 26— 28 cm, odległość między paleniskiem i rusztem 17—22 cm¹¹. Piec odkryły w- Tomcsti-lasi był wkopany w ziemię i miał również kształt okrągły. Jego komora paleniskowa przedzielona była na dwie części poprzeczną ścianką. Ruszt tworzyło 14 ramion wspartych o ściany boczne pieca i ściankę działową. Komora wypałowa była kopułowato

>• W. A. Malm. o. c._t %. 4*— 30.

213