DSC14

Wstęp

llpl	H	§i		4k	?
i			1|	X	n
it	#			MrLXXXXV	&
5v	Niv%r *	ggg-			J
	Ł				H
|§	|||	g|		/-1 * |	■

1. Drzeworytowe ilustracje do dzieła Horapollona w niemieckim tłumaczeniu J. Herolda wydanym w Bazylei w roku 1551

przeszłość, by uczynić z niej rodzaj modelu czy wzoru dla współczesnych. Te wysiłki dotyczyły oczywiście przede wszystkim starożytności grecko-rzymskiej, ale również cywilizacje przedklasyczne budziły duże zainteresowanie³⁹. Odnosi się to zwłaszcza do tych renesansowych autorów, którzy starali się uzgodnić ze sobą tradycje klasyczną i biblijną, usiłując dowieść, iż w istocie odwołują się one do wspólnego źródła, jakim była wiedza przekazana przez Stwórcę w raju pierwszym rodzicom. Wiązały się z tym próby odkrycia pierwotnego języka ludzkości, a więc języka, którym posługiwali się Adam i Ewa. W tej dziedzinie również książeczce Horapollona przypadła dó odegrania pewna rola, gdyż sądzono, iż egipscy kapłani zamknęli w hieroglifach tajemne przesłanie pochodzące z czasów, gdy pamięć o rajskim nauczaniu była jeszcze świeża i mało zniekształcona⁴⁰. Według niektórych renesansowych pisarzy^ nauczycielami Egipcjan mieli być ci patriarchowie, którzy część życia spędzili w ich kraju (Abraham, Józef, a zwłaszcza Mojżesz) T

Trudno byłoby w ramach tego krótkiego wprowadzenia do lektury przekładu dziełka Horapollona starać się dać jakieś pełne omówienia dziejów szesnasto- i siedemnastowiecznej egiptologiL Niewątpliwie jednak kształt, jaki w tym okresie przybrała wiedza na temat religii i pisma starożytnego Egiptu, w znacznej mierze wynikał właśnie z przyswojenia sobie przez europejskich intelektualistów prezentowanego tu dzieła. Stało się ono fundamentem, na którym wzniesiono cały potężny gmach składający się z bałamutnych spekulacji, gmach, który ostatecznie miało dopiero obalić na początku XIX w. wielkie odkrycie Champolliona.

W roku 1556 w Bazylei ukazała się książka, która zainteresowaniom hieroglificznym pismem nadała nowy rozmach: Hieroglyphica, svoe de sa-cris Aegyptiorum litteńs commentańi. Jej autor Giovanni Piero Valeriano Bołzani, znany w Europie szerzej pod łacińskim imieniem jako Ioannes Pierius Valerianus lub po prostu Pierius Valerianus, zamierzał właściwie początkowo dać tylko obszerny komentarz do książeczki Horapollona, ostatecznie jednak owocem jego trudów stał się opasły tom in folio, bę-

³⁹    Na ten temat por. m.in. K.H. Dannenfeldc: The Renaissance and the Pre-Classical Cmilizations, Journal of the History of Ideas* 13 (1952), s. 435-449. O Egipcie ten sam autor pisał w artykule Egypt and Egyptian Antiąuides in the Renaissance, .Studies in the Renaissance" 6 (1959), s. 7-27.

⁴⁰    Por. na ten temat m.in. C. Vasoli: II mito dei geroglifici eonie linguaggio sacra e sim-bolico, [w:] II simbolo dalTantichitd al Rinascimento. Persistenza e soilupi, a cura di L. Ro-tondi Secchi Tarrugi, Milano 1995, s. 213-245.