gramatyka8

identyczne z drzewem /13/. W dalszym ciągu będziemy się posługiwać standardowymi grafami typu /9/, /13/, /16/, niezależnie od tego, czy obrazują one efekty analizy odgórnej, czy oddolnej.

wów-

Postulatem analizy składnikowej oddolnej jest, aby każda zredukowana postać analizowanego wypowiedzenia była wypowiedzeniem intuicyjnie poprawnym gramatycznie i, w miarę możności, nieeliptycznym. W powyższej analizie ostatni warunek nie został spełniony na najwyższym piętrze: przykład /2S/ jest wypowiedzeniem niekompletnym. Trzeba dodać, że w bardzo wielu wypadkach bardzo trudne jest rozstrzygnięcie, czy dane wypowiedzenie jest eliptyczne, czy też nie. Problem elipsy i jej granic jest, naszym zdaniem, nie do rozwiązania przed dokonaniem kompletnego opisu składniowego. Można myśl tę wyrazić za pomocą następującej, nieco tautologicznie brzmiącej formuły: wypowiedzenie eliptyczne to takie wypowiedzenie, które nie jest wypowiedzeniem nieeliptycznym, czyli pełnym. Tak więc niemożność formalnego zdefiniowania elipsy stanowi o pewnej słabości techniki analizy redukcyjnej: w konkretnych wypadkach trzeba przyjmować pewne rozwiązania czysto arbitralnie — na przykład wnioskować o strukturze składnikowej danej konstrukcji przez analogię. Jesteśmy zresztą przekonani, że każdy użytkownik języka ma stosunkowo jasną (choć nie wyraźną!) intuicję elipsy, tzn. potrafi określić stopień kompletności danego wypowiedzenia. Intuicja ta pozwala przezwyciężyć ograniczenie metody (por. Świdziński, 1986).

Umówimy się, że całostki wyodrębnione na dowolnym etapie redukcyjnej analizy składnikowej będziemy nazywać — poza pewnymi wyjątkami, o których dalej — grupami. Termin grupa może mieć na razie dla czytelnika identyczny zakres jak termin fraza z poprzedniego punktu. Różnice między nimi zanalizujemy dopiero w rozdziale X.

4. POJĘCIE RÓWNOWAŻNOŚCI DYSTRYBUCYJNEJ

Łcym

Analiza składnikowa, zwłaszcza zaś jej wariant redukcyjny, pozwala zdefiniować, w sposób co prawda intuicyjny, ale ściślejszy, niż zrobiliśmy to w rozdziale I, kilka ważnych pojęć opisu składniowego prezentowanego tutaj rodzaju. Pierwszym z nich jest pojęcie równoważności dystrybucyjnej.

Zauważmy, że z serii wypowiedzeń /!/, /23/-/27/ można wypisać serie kolejnych, coraz bardziej zredukowanych wersji grup, które konstytuują analizowane wypowiedzenie /1/. O takich grupach, które są wymienne, tzn. dają się wzajemnie zastępować w różnych strukturach syntaktycznych (dane struktury mogą być na przykład przedstawione w postaci drzew, badane grupy — w jjos-taci doczepionych do nich poddrzew). mówimy, że są równoważne dystrybucyjnie (por. np. Lyons, 1975, s. 84-86). Zwróćmy uwagę na to, że równoważność dystrybucyjną definiujemy ze względu na strukturę syntaktyczną, a więc twór bilateralny, nie zaś ze względu na unilaterainy kontekst.

51