gramatyka7
zowej dołączona, aby zawierające ją wypowiedzenie było nieeliptyczne1 2. Realizacja wymagania konotacyjnego danej formy wyrazowej to warunek konieczny nieeliptyczności wypowiedzenia. Nie jest to jednak warunek wystarczający: aby dane wypowiedzenie było nieeliptyczne, muszą być spełnione zapowiedzi konotacyjne wszystkich konstytuujących je form wyrazowych.
Spróbujmy wyjaśnić sens powyższych sformułowań w sposób poglądowy. Wyobraźmy sobie, że dysponujemy pewnym tekstem złożonym z samych wypowiedzeń pełnych, tzn. takich, z których każde — na mocy właściwej wszystkim użytkownikom języka polskiego intuicji elipsy (por. rozdział III) — musiałoby być uznane za nieeliptyczne. Wówczas spostrzegłszy w nim pewne słowo i zinterpretowawszy je jako formę wyrazową o określonych własnościach (w szczególności konotacyjnych), możemy spodziewać się wystąpienia w tymże tekście, w bliskim sąsiedztwie tego słowa (tzn. w obrębie jednego wypowiedzenia lub zdania), określonej innej jednostki składniowej. Możliwe jest zatem jak gdyby odtworzenie dalszego ciągu tekstu, którego np. początkowe słowo zauważyliśmy i rozpoznali jako formę wyrazową, albo odtworzenie fragmentu poprzedzającego słowo zauważone i zinterpretowane. Naszkicowany tu mechanizm dekodowania tekstu wykorzystuje się przy rozmaitego rodzaju zabiegach deszyfracyjnych czy rekonstrukcyjnych na tekście uszkodzonym; także — co warto zaznaczyć — codzienna praktyka językowa dostarcza licznych okazji do takich działań deszy-fratorskich (kartkowanie książki, lektura tekstu „od środka”, domyślanie się nie dosłyszanego fragmentu wypowiedzi ustnej, interpretacja wypowiedzeń niepełnych lub urwanych w dialogu itp.).
Niech spostrzeżonym słowem w danym pisanym tekście (z założenia) nie-eliptycznym będzie zabił, zinterpretowane jako forma wyrazowa zabił(sg, m, ter), należąca do leksemu ŻABIĆ(Nom, Aee). Mamy prawo przepatrywać najbliższe (intuicyjnie) sąsiedztwo tego słowa w poszukiwaniu jakiegoś równoważnika dystrybucyjnego rzeczownikowej formy wyrazowej w mianowniku liczby pojedynczej rodzaju męskiego, a także innej jednostki składniowej, dystrybucyjnie równoważnej rzeczownikowej formie wyrazowej w bierniku.
Odtworzone w ten sposób wypowiedzenie może np. wyglądać następująco:
/!/ /a/ Morderca zabił dziewczynę.
/b/ Kto strzelił pierwszy, zabił pięć leuropatw.
/c/ Tę, Morą pogardzali, zabił najstarszy spośród nich.
/d/ Przerażony nosorożec zabił myśliwego i wierzchowca.
Powiemy o formie wyrazowej zabił(sg, m, ter), że konotuje dwa podrzędniki
1 Przyjmujemy tu jedną z możliwych, interpretacji zjawiska konotacji. Pojęcie to, wprowadzone przez K. Biiklera (1934) i Gr. Porziga (1934), jest wykorzystywane przez wiele szkół językoznawczych reprezentujących diametralnie różne orientacje metodologiczne
różny stopień zaawansowania teoretycznego (por. Buttler, 1976). Wymagania konotacyjne różnych jednostek językowych bywają rozumiane zarówno składniowo, jako warunki konieczne nieeliptyczności, jak i semantycznie, jako warunki kompletności znaczeniowej (pełno-znaczności).
Wyszukiwarka