gramatyka
9

wyrazowe — odpowiednio — mianownikowa i biernikowa. Wychodząc od tych słów, zaproponować możemy np. następujące rekonstrukcje:

/3/    /a/ Morderca zabił dzieujczynę.

/b/ Morderca nie da się schwytaó lub zginie.

/c/ Wszyscy mówią, na niego morderca.

/4/    /a/ Morderca zabił dziewczynę.

/b/ Jasiowi udało się dziewczynę pocałować.

/c/ Pytano leiedyś o tę dziewczynę.

Piszemy o formach wyrazowych morderca (nom, sg, M, Ter) i dziewczynę(acc, sg, F), że każda z nich konotuje jakiś niepodrzędnik — nadrzędnik albo element funkcyjny, lub ogólniej: jakiś dystrybucyjny równoważnik formy wyrazowej o wartości mianownikowej (biernikowej) przypadku selektywnego.

Rekonstrukcja może też wychodzić od elementu funkcyjnego — powiedzmy, słów i, że, o. Oto przykładowe rekonstrukcje:

/5/ /a/ Morderca zabił dziewczynę i natychmiast ujęto całą szajkę.

/b / Grzmiało i błyskało się.

/c/ (dziewczynę) mdli i mdli.

/d/ (przerażony nosorożec zabił) myśliwego i wierzchowca /6/ /a/ Wiem, że morderca zabił dziewczynę.

/b/ Przypuszczenie, że Jasiowi udało się dziewczynę pocałować, nie jest bezpodstaione.

/c/ martwił się tym, że grzmiało i błyskało się. jlj /a/ Pytano o tę dziewczynę.

/b/ Wyprzedził wszystkich o pięć metrów.

Słowo i, rozpoznane jako reprezentujące leksem spójnikowy (a nie partykuło--przy słówko wy), zapowiada wystąpienie w danym wypowiedzeniu dwóch jednostek składniowych należących do jednej klasy dystrybucyjnej (jest to pewne uproszczenie). Forma wyrazowa że leksemu spójnikowego (a nie partykuło--przysłówkowego) zapowiada zdaniopodobny współskładnik zdania składowego podrzędnego, które ta forma otwiera, czyli zdanie-resztę (jednostkę taką nazwiemy dalej frazą zdaniową właściwą). Wreszcie słowo o, jeśli jest wykładnikiem tekstowym leksemu przyimkowego 0{Acc), otwiera miejsce dla równoważnika dystrybucyjnego rzeczownikowej formy wyrazowej w bierniku.

Oddziaływania konotacyjne rozważane ostatnio (przykłady (3)-(7)) nazwiemy konotacją niepodrzędnika. Ten typ konotacji jest znów podstawowym czynnikiem grupotwórczym. Konotacja niepodrzędnika wiąże ponadto z resztą wypowiedzenia rozmaite człony luźne, a także wyznacza schematy tzw. zdań złożonych współrzędnie i zdań składowych podrzędnych (por. rozdział XII).

Dodajmy, że zdanie składowe podrzędne typu że konotuje jeszcze swój nadrzędnik — jakiś równoważnik dystrybucyjny formy wyrazowej o wartości Źe kategorii selektywnej typu frazy zdaniowej (przez który zdanie to jest kono-towane). Podobnie wyrażenie przyimkowe jako całość konotuje swój nadrzędnik.

212