H Bradley , PŁEĆ Utopie4

A zatem, czy musi tak być? Rozpoczęcie rozdziału o alternatywach i utopiach od omówienia problemu męskiej przemocy może wydawać się dziwne, ale była to decyzja zamierzona, podobnie jak to, by omówienie tego tematu pozostawić prawie na sam koniec książki. Połączenie hegemonialnej męskości z agresją i przemocą, przejawy męskiej przemocy wobec kobiet oraz groźba użycia przemocy umożliwiająca utrzymanie kontroli i władzy nad kobietami, stanowią kluczowe parametry relacji płci. Chociaż możemy łączyć się z postmodernistami w opiewaniu przyjemności wynikających z odmienności płci oraz pozytywnych aspektów męskości i kobiecości, na koniec jednak zawsze napotykamy destrukcyjne aspekty zróżnicowania płciowego: ograniczenie wolności kobiet i możliwości podejmowania przez nie wyborów z powodu spełnianej przez nie rozrodczej roli oraz cierpienia związane z aktami przemocy ze strony mężczyzn. Te dwa aspekty zróżnicowania płciowego stanowią podstawę nierówności płci. Dlatego też, w poszukiwaniu lepszych dróg dla realizacji swej płci, logiczne wydaje się przeciwstawienie się tym dwóm czynnikom. Jako prywatne osoby miliony kobiet i mężczyzn żyją ze sobą w pokoju, radości i szczęściu; ale żyją w zróżnicowanych płciowo światach, w których utrzymują się zdeterminowane przez płeć nierówności. Jakie rozwiązania widziały feministki i ci, którzy dążyli do osiągnięcia równości w społeczeństwie, dla tych - jak się zdaje - nierozwiązywalnych problemów?

Interesujące może okazać się zwrócenie się w stronę tradycji myślenia utopijnego i przyjrzenie się zawartym tam propozycjom rozstrzygnięcia tych dylematów. Klasyczne utopie, na przykład utopie autorstwa Thomasa Morę’a (początek wieku XVI) i Williama Morrisa (XIX wiek), przedstawiały pokój i harmonię jako warunek sine qua non; sprawiedliwy podział środków społecznych i trzymanie na wodzy swoich żądz kładzie kres ustawicznej rywalizacji i walkom, które XVII-wieczny filozof Thomas Hobbes opisywał jako „wojnę wszystkich ze wszystkimi”. Feministki epoki wiktoriańskiej utrzymywały, że kobieta ma do spełnienia funkcję „cywilizacyjną”, polegającą na poskromieniu brutalnego, instynktownego zachowania mężczyzn; takie podejście odzwierciedla się w stworzonej przez Gilman krainie Herland, opisanej już wcześniej w tej książce. Wszyscy mężczyźni zostali w niej uśmierceni podczas wcześniejszych działań wojennych, a ocalałe kobiety uratowało od zagłady niezwykłe zjawisko par-tenogenezy. W ten sposób, pozbywając się mężczyzn, Gilman rozwiązuje problem męskiej przemocy i kary za macierzyństwo.

Co ciekawe, ten sam wybieg został zastosowany w jednej z -jak to określa Tom Moylan (1986) - „utopii krytycznych”, powojennych dzieł science fiction, snujących wizje na temat możliwości istnienia w przyszłym świecie socjalizmu, feminizmu i ruchu ekologicznego. W powieści The Female Man Joanny Russ w jej feministycznej utopii Whileaway mężczyźni są również nieobecni. W tej społeczności każde dziecko (płci żeńskiej) ma dwie matki, ale żyje w „rodzinie” liczącej około 30 kobiet. Moylan opisuje naturę Whileaway i jego mieszkańców w ten oto sposób:

„Whileaway jest krainą kobiet, opierającą się na zasadzie przyjemności płynącej z zamieszkiwania w dostatnim, niefallocen-trycznym, niekapitalistycznym, wrażliwym ekologicznie, anar-chokomunistycznym społeczeństwie. Ciężka praca, schludność, intymność, wspólnota, wolność, kreatywność i miłość do natury stanowią podstawowe wartości w tym społeczeństwie, celowo pozbawionym określonego kształtu i linearnego porządku, narzucanego przez centralną władzę lub męski sposób myślenia” (1986: 71).

Wiele z tych elementów występuje w większości dzieł literatury utopijnej, ale nieobecność mężczyzn stanowi właściwość utopijnego nurtu feministycznego. Niektórzy krytycy wymieniali wiele przykładów utopijnych dzieł feministycznych tworzących wizję jednopłciowego społeczeństwa (Kumar 1991, Sargisson 1996). Wszystkie one wykorzystują figurę symbolicznej granicy lub muru, oddzielającego utopijne społeczeństwo od jego wyjściowego wzorca oraz sąsiednich, nieutopijnych społeczeństw. Utopie leżą często na wyspach lub na odległych wzgórzach, jak Herland. W znanej powieści Ursuli Le Guin Wydziedziczeni anarchistyczni buntownicy wywędrowali na księżyc, by stworzyć tam swoją własną krainę, odmienną od świata opresywnego kapitalizmu i stalinowskich społeczeństw zamieszkujących macierzystą ziemię. Idea oddzielenia kobiet od męskich ciemięzców

207