giz

Jedną z najbardziej trafnych, właściwie określających specyfikę i charakter zabawy, jest definicja podana przez Zygmunta Gilewicza, znanego lekarza, a zarazem teoretyka wychowania fizycznego, który podaje .umowną formułę zabawy", określając ją „jako jedną z form aktywności człowieka, dobrowolnie podejmowanej przez jednostkę lub zespół, w której względy praktyczne, gromadzenie i wytwarzanie dóbr, nie grają żadnej roli, natomiast dodatni tok emocjonalnych przeżyć, poczucie swobody działania i gra wyobraźni stanowią nieodzowny warunek odróżnienia jej od pracy [Gilewicz]. Autor, podając definicję zabawy, wspomina o aktywności ruchowej. Aktywność ta może być spontaniczna lub kierowana. Z punktu widzenia wychowawczego należy nią sterować w określonym i konkretnym kierunku, tak aby spełniała swoje funkcje niezbędne w prawidłowym rozwoju człowieka.

W grupie różnorodnych zabaw - zabawy i gry ruchowe są najbardziej uniwersalnym środkiem wychowawczym. Poszczególne grupy zabaw oraz ich rodzaje oddziałują w odpowiedni sposób na organizm człowieka w kolejnych okresach jego rozwoju. Zadaniem nauczyciela w ogóle, a nauczyciela wychowania fizycznego w szczególności, jest dokonywanie wyboru form ruchu, które są najbardziej przydatne w realizacji zamierzert wychowawczych.

1.2. Oddziaływanie zabaw i gier ruchowych na rozwój człowieka

Dominujące znaczenie w oddziaływaniu na ludzki organizm będą miały zabawy i gry ruchowe w okresie wieku przedszkolnego i wczesnoszkolnego. Aktywność ruchowa w tym wieku opiera się głównie na grach i zabawach grupowych i indywidualnych. Lekcje wychowania fizycznego w pedagogice wczesnoszkolnej to lekcje zabaw i gier ruchowych. W dalszych okresach ontogenezy zabawy i gry w swoim oddziaływaniu będą wspomagać rozwój poszczególnych układów i narządów organizmu ludzkiego.

Poniżej przedstawiona zostanie w ogólnych zarysach rola zabaw i gier ruchowych w rozwoju fizycznym oraz umysłowym, bez wnikania jednak w podziały na okresy rozwoju człowieka.

1.2.1. Rola zabaw i gier ruchowych

w wychowaniu wszechstronnym

Zabawy i gry ruchowe w wychowaniu wszechstronnym spełniają rolę pomocniczą i uzupełniającą, ponieważ wychowanie fizyczne jest częścią składową wychowania w szerokim tego słowa zakresie.

Zabawy i gry w wychowaniu umysłowym

Zasadniczym celem wychowania umysłowego jest kształtowanie postaw. Wychowanie fizyczne jest główną dziedziną wychowania wszechstronnego, a gry i zabawy ruchowe stanowią podstawową formę działalności w tej dziedzinie. Zadanie gier i zabaw w kształceniu intelektualnym wiąże się głównie z systemem tych wszystkich ćwiczeń, które zmierzają do rozwoju i kształcenia motoryczności. cech i procesów psychicznych. Jedną z fundamentalnych postaw naszego procesu myślenia i poznania jest motorycz-ność połączona z kształtowaniem takich cech i zdolności poznawczych jak pamięć, myślenie, spostrzeganie, uwaga i wyobraźnia. Zwłaszcza na etapie pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej gry i zabawy wpływają korzystnie na rozwój dziecięcej wyobraźni, dając możliwość realizacji celów kształcenia ogólnego.

Gry i zabawy ruchowe pogłębiają między innymi wiadomości o otaczającym świecie. np. w nazewnictwie oraz w treści ruchowej zabaw i gier występują ptaki, ssaki, gady (np. .Skoki wróbelka", .Walka koztóW, „Wąż w kole" itp.).W innych zabawach ł grach ruchowych są przedstawione treści ruchowe związane z zawodem, wykonywaniem pracy przez osoby dorosłe (np...Rzemieślnicy.. Rolnik', „Tkać?, „Rybacy na jezioro" itp.).

Zabawy i gry w wychowaniu estetycznym

Wychowanie estetyczne to kształtowanie przeżyć o charakterze estetycznym i artystycznym. Zabawy i gry ze śpiewem i przy muzyce sprzyjają rozwijaniu piękna ruchu, płynności, harmonii, rozwijają zdolności wyczuwania rytmu i taktu, powodują przeżycia, budzą emocje.

W zabawach i grach ruchowych wdrażamy do porządku i ładu. zwracamy uwagę na schludny wygląd, czystość. W czasie zabaw i gier ruchowych oraz terenowych, przeprowadzanych również na koloniach czy obozach, nauczyciel wychowania fizycznego powinien uczyć dzieci obserwacji zjawisk natury, wyczulać na piękno przyrody, uczyć ochrony środowiska naturalnego.

Zabawy i gry w wychowaniu moralno-społecznym

W tym dziale wychowania zabawy i gry mają szczególne znaczenie. Posiadają ogromne możliwości oddziaływania na stronę psychiczną dziecka. W zabawach i grach ruchowych. tak jak w żadnych innych formach ruchowych, a także niewielu innych metodach wychowawczych, nauczyciel może kształtować postawę a także charakter dziecka. W zabawie ze współzawodnictwem indywidualnym, a zwłaszcza grze, w której występuje zwykle współzawodnictwo i współdziałanie zespołowe, uczy prawidłowych społecznych zachowań. Zadaniem nauczyciela jest kierowanie nim. przekazanie mu prawidłowych zachowań, nauczanie odpowiednich, społecznie akceptowanych reakcji w różnych sytuacjach, które znajdują się w realizacji gier i zabaw.

Z punktu widzenia społecznego zabawy i gry sprzyjają przyzwyczajaniu dzieci do działania w zespole przy rezygnacji z własnych ambicji, poszanowania własności społecznej. Zabawy i gry ruchowe uczą przestrzegania przepisów i zasad, pełnego zaufania do kolegów. a także tych. którzy pełnią rolę sędziów. Od uczniów, którzy sędziują należy wymagać prawdomówności, bezstronności i sprawiedliwej oceny. Zabawy i gry uczą odpowiedniego podporządkowania się kolegom, którzy w danym momencie pełnią rolę .przełożonych". Samodzielność, śmiałość, zdyscyplinowanie, panowanie nad sobą, własna inicjatywa - to cechy charakteru, które przez zabawy i gry można i należy rozwijać.

11