h1

pozwalają one na bardziej ścisłe przedstawienie chemizmu i własności chemicznych wody, są pomocne przy wyjaśnieniu genezy wody, umożliwiają obliczenie zawartości niektórych jonów bez konieczności laboratoryjnego ich oznaczania, wreszcie pozwalają na kontrolę wyników.

Substancje chemiczne i jony reagują między sobą nie w równych Wagowych ilościach, lecz w ilościach równoważnikowych zależnych od masy atomowej lub jonowej i od wartościowości. Na przykład jon Na^- reaguje z jonem Cl^- nie w równych ilościach 1 mg na 1 mg, lecz w stosunku 1 równoważnik Na^- na 1 równoważnik Cl^-. Równoważnik chemiczny równy jest masie atomowej lub jonowej podzielonej przez wartościowość. A zatem jon Na¹ będzie reagował z jonem Cl^- w stosunku:

22,99 ,    35,45

— ^d0 —

czyli na 22,99 jednostek wagowych Na¹ przypada w reakcji 35,45 jednostek wagowych Cl^-.

Zawartość jonów w formie równoważnikowej wyrażamy w chemicznych jednostkach masy zwanych miligramorównoważnikami, czyli miliwalami (mval)¹. W tym celu należy zawartość w^ragową każdego jonu wyrażoną w miligramach na dm³ lub miligramach na kilogram wody podzielić przez jego masę równoważnikową A lub pomnożyć przez współczynnik przeliczeniowy B, który jest odwrotnością tej masy:

1 mval/dm³ = —^g-^ⁿ = mg/dm³ B

W tabeli 27 podane są masy jonowe, masy równoważnikowe i współczynniki przeliczeniowe najważniejszych jonów występujących w wodach podziemnych.

Podając w tekście zawartość jonów' w postaci równoważnikowej piszemy zazwyczaj przed symbolem chemicznym literę r, np. rNa¹, rCl^- itd. W idealnie wykonanej analizie suma kationów wyrażona w formie równoważnikowej powinna być równa sumie anionów wyrażonej w tej samej formie:

ZrK = A

Najczęściej jednak zdarza się, że między tymi sumami występują pewne różnice. Jeżeli są one niewielkie, w' granicach 1—3 %, można je położyć na karb błędów' nieuniknionych przy wykonywaniu analizy. W takich przypadkach praktykuje się niekiedy wyrównanie sum przez rozdzielenie różnicy na wszystkie aniony i kationy. Po wyrównaniu sum oblicza się procentowy zaw'artość miligramorów-now^Tażników wszystkich kationów' i anionów przyjmując sumę miligramorów'-now’ażników kationów i anionów' po 100, niekiedy po 50%. W przytoczonej

164

1

Gramorównoważnik (val) jest to ilość gramów substancji równa liczbowo jej równoważniko-wi chemicznemu. Miligramorównoważnik mval = 10 ~³ val.