gleby040

gruboziarniste i mniej urodzajne. Skład mechaniczny osadów deluwial-nych zależy od szybkości ruchu wody (podobnie jak w madach) i od rodzaju utworu, który .podlega erozji, a także od charakteru zagłębienia terenowego. W dolinkach o odpływie niczym nie hamowanym deluwia wykazują bardziej gruboziarnisty skład mechaniczny niż w dolinkach

0    odpływie utrudnionym, lub zgoła przy jego braku (np. w kotlinkach, deluwia mają skład bardziej drobnoziarnisty i wykazują cechy iłów lub pyłów ilastych).

Często deluwia przyczyniają się do lądowienia małych zbiorników jeziornych (tzw. oczek polodowcowych). Powstają wtedy najczęściej gleby bagienne lub pobagienne, których wartość w dużym stopniu uzależniona jest od charakteru osadu.

Działanie mórz i oceanów. Ogromny wpływ na powstawanie osadowych skał macierzystych gleb ma działanie wód dużych zbiorników wodnych (oceany, morza, jeziora). Dzięki nieustannej pracy fal morskich od brzegów klifowych odrywane są bloki ziemi, które wpadają do wody, gdzie są rozdrabniane (abrazja, rys. 7). Grubsze części pozostają przy brzegu (od wielkich głazów do żwiru i piasku morskiego), a im dalej od brzegów, tym osadzany materiał jest drobniejszy. W głębinach mórz i oceanów osadzają się najdrobniejsze frakcje mechaniczne, tworząc różnego rodzaju iły morskie i oceaniczne. Jednocześnie morze wdziera się w głąb lądu. Osądzane na dnie mórz osady mechaniczne, pokłady wapienne i gipsowe wyłaniają się na powierzchnię wskutek ruchów tektonicznych, tworząc, stwardniałe w wyniku procesów dia-genezy, skały macierzyste gleb.

Działanie wiatrów (procesy eoliczne)

Ruchy powietrza są szczególnie silne na obszarach o klimacie suchym, zwłaszcza na pustyniach, choć często i tereny stepowe są nawiedzane przez silne burze piaskowe, czy pyłowe. Działanie wiatrów może być niszczące, transportujące i akumulacyjne. Wiatr z wielką niekiedy szybkością unosi drobne cząsteczki mineralne, które uderzając o skałę masywną powodują wykruszanie się minerałów, dziurawienie, bądź tylko rysowanie skał, a skały bardzo twarde ulegają polerowaniu (rys. 8). Atakowane przez wiatr skały z biegiem czasu przybierają formy maczug

1    grzybów o zwężających się podstawach (wraz z wysokością siła wiatru i jego niszcząca działalność maleje).

W wyniku niszczącej działalności wiatru teren może ulec znacznemu zniszczeniu (niecki deflacyjne). Zjawisko to nazywa się erozją wietrzną (eoliczną) i prowadzić może do całkowitych zniszczeń gleby i upraw.'

Dzięki zdolności transportowania cząstki mineralne są przenoszone przez wiatr nieraz na bardzo duże odległości (np. popioły wulkaniczne). Wywiewanie i przenoszenie cząstek glebowych może być bardzo szko-