gleby049

mentowane (masywne), gdy zostały osadzone na dnie zbiorników wodnych i uległy diagenezie, 2) luźne.

Skały okruchowe sce mentowane. Cementacja tych skał następuje pod wpływem różnych składników. Scementowane piaski noszą nazwę piaskowców, scementowane żwiry — żwirowców (zlepieńców), scementowane okruchy ostrokrawędziste —¹ druzgotów (brekcji). Zwietrzeliny skał osadowych masywnych dają gleby, których wartość uzależniona jest od charakteru lepiszcza. Najlepsze lepiszcza z punktu widzenia żyzności gleby, to: ilaste, wapienne, glaukonitowe, najgorsze — krzemionkowe i żelaziste.

Skały okruchowe luźne są w Polsce najbardziej rozpowszechnione. Należą do nich: utwory kamieniste i żwirowe, piaski, gliny, utwory pyłowe i iły. Skały te, ze względu na pochodzenie, rodzaj transportu i osadzenia, dzielą się na:

—    wietrzeniowe (tworzą gleby w górach i na pustyniach),

aluwialne (w dolinach rzecznych),

—    deluwialne (u podnóży pagórków lub gór),

—    zwałowe (powstały w wyniku osadzania przez lodowiec — nie dotyczy iłów i pyłów),

—    eoliczne (osadzone przez wiatr — nie dotyczy żwirów, glin i iłów).

Utwory kamieniste i żwirowe. Utwory kamieniste występują w Polsce w wyższych partiach gór, a szczególnie w dolinach potoków górskich. Powstają na nich gleby inicjalne Jako frakcja glebowa, zawartość żwiru w utworach cięższych wpływa na zwiększenie przewiewności. Żwiry gliniaste (zwałowe) wpływają w pewnym stopniu korzystnie na właściwości gleb bardzo lekkich, wytworzonych z piasków luźnych nażwirowych.

Piaski mają wartość glebotwórczą zależną od ich składu mineralnego (chodzi tu głównie o domieszkę krzemianów i węglanów wśród przeważającej ilości kwarcu), jak i od stopnia rozdrobnienia i zawartości części koloidalnych, wśród których znajdują się składniki pokarmowe roślin. Stąd też dużą rolę odgrywa ich stopień przemycia. Z punktu widzenia gleboznawczego do najlepszych należą stosunkowo najmniej przemyte piaski zwałowe (słabogliniaste i gliniaste). Najgorsze gleby powstają z piasków aluwialnych i eolicznych. Przy ocenie wartości rolniczej tych utworów należy jednak brać pod uwagę ich stopień uwilgotnienia.

Gliny. Wśród skał macierzystych gleb-Polski gliny zajmują bardzo poczesne miejsce.

Z glin zwałowych powstają najczęściej gleby średnio dobre i dobre. Glina zwałowa charakteryzuje się składem mechanicznym różnoziarni-stym, jak to wynika z tab. 2.

Oprócz glin zwałowych spotyka się też (o wiele rzadziej) gliny wietrzeniowe, występujące w Polsce w Karpatach i Sudetach oraz gliny