gleby053

I

wstały na dnie zbiorników wodnych w strefie szelfowej. Oprócz części ilastych występują w nich dolomit, glaukonit i inne minerały. Margle są przeważnie bardziej miękkie niż wapienie, a dzięki dużej zawartości części mineralnych (ilastych) przy reakcji z HC1 dają pianę „brudną** (wapienie dają pianę „czystą”, białą). Z margli tworzą się gleby bardzo dobre. Występują np. na Kujawach, w Wielkopolsce i ha Śląsku.

Dolomity. Głównym minerałem budującym skały dolomitowe jest dolomit CaMg(C0₃)₂. Pod wpływem reakcji z HC1 dolomit burzy się dopiero w stanie sproszkowanym lub na gorąco. Skały te powstają z osadów wapiennych wskutek nasycenia ich roztworami soli magnezowych zawartych w wodzie morskiej lub też wskutek działania gorących wód krążących w skorupie ziemskiej, a zawierających związki magnezowe. Mogą się też bezpośrednio wytrącać z wody morskiej. Dolomity są bardzo podobne do wapieni. Różnią się jednak od nich sposobem reagowania z HC1 oraz większą twardością. Występują w Tatrach, na Śląsku oraz w Górach Świętokrzyskich.

Skały osadowe węglanowe, a więc wapienie, margle i dolomity, są skałami macierzystymi gleb zwanych rędzinami. Wapienie są ważnym surowcem przy produkcji wapna palonego i dla celów chemicznych.

Skały osadowe pochodzenia roślinnego (kaustobiolity)

Do skał osadowych pochodzenia roślinnego, .czyli kaustobiolitów, należą: węgiel kamienny i brunatny, torf i gytia. Ze skał tych znaczenie glebotwórcze mają tylko dwie ostatnie. Zwłaszcza torfy są bardzo pospolite na terenie całej Polski, natomiast gytie występują jedynie na obszarach po jeziorowych.

Torfy. Torf jest to masa organiczna, która powstała z nagromadzenia się w warunkach nadmiernego uwilgotnienia obumarłych szczątków roślinnych, mniej lub bardziej rozłożonych i zamulonych.

Masa torfowa składa się najczęściej z 2 faz: stałej i płynnej a w wierzchniej warstwie także i z gazowej. Faza stała składa się z części organicznych (szczątki roślinne) i mineralnych (zamulenie), przy czym zawartość tych ostatpich (części popiołowych) wynosić może najwyżej 50°/o.

Torf występuje w specyficznych warunkach ekologicznych, na tzw. torfowiskach. Ze względu na sposób powstawania oraz różne właści-

wysokie,

przejściowe

okowych

powstają

wosci i niskie

Torfowiska wysokie powstają na terenach wododziałowych przy udziale wody opadowej (gospodarka ombrofilna) i częściowo wody gruntowej. W tworzeniu masy torfowej tego typu torfowiska biorą udział głównie mchy sfagnowe (Sphagnum), które nie ulegają silnemu rozkładowi (brak tlenu) i z reguły nie są zamulone (bądź zamulenie jest