gleby120

Ponieważ pomiędzy jonami tlenu dolnej warstwy jednego pakietu kryształu i górnej warstwy drugiego pakietu występuje słabe wzajemne przyciąganie, w czasie zwilżania minerału wodą następuje rozszerzanie się odstępów pomiędzy pakietami, dokąd przenikają: woda i kationy wymienne. W minerałach tej grupy powierzchnia wewnętrzną znacznie przewyższa zewnętrzną (powierzchnia 1* g montmorylonitu wynosi około 800 m²). Posiadają one właściwości silnego sortowania kationów, dużą. pęczliwość, plastyczność i lepkość oraz kurczliwość. Ze względu na właściwości fizyczne montmorylonitu, gleby zawierające ten minerał łatwo tracą budowę gruzełkową. Z uwagi jednak na wielką pojemność sorpcyjną montmorylonit stanowi cenny składnik glebowy.    $°)^/ ^^v^l)'^y/°

Grupa i.llitowa (czyli uwodnionych mik). W skład tej grupy wchodzi między innymi illit. Minerały te mają podobną budowę jak montmorylonit (sieć krystaliczna 2:1), jednak poszczególne warstwy illit u są między sobą silniej związane niż w montmorylonicie. Przyczyną tego są między innymi atomy* potasu występujące w przestrzeniach między pakietami i silnie je wiążące. Stąd powierzchnia wewnętrzna illitu jest mniejsza niż montmorylonitu (1 g illitu ma powierzchnię wewnętrzną około 80 m²), jednak większa niż kaolinitu. Obecność' wspomnianych wyżej atomów potasu stanowi jednak cenną właściwość minerałów grupy illitowej. Stwierdzono bowiem,^że w czasie bezustannie w glebach zachodzących zjawisk pęcznienia i kurczenia się z biegiem czasu następuje pewne rozluźnienie pakietów, co ułatwia włośnikom korzeniowym wykorzystanie występującego między nimi potasu. Dlatego minerały grupy illitowej są ważnym składnikiem gleby. Minerały te stanowią w naszych glebach wytworzonych z glin zwałowych i lessów znaczną większość spośród występujących w nich minerałów ilastych.

duj*

now

Prócz wyżej wymienionych trzech zasadniczych grup minerałów ilastych niektórzy autorzy wymieniają jeszcze grupy wermikulitu i chlorytu, zawierające magnez w swych siatkach krystalicznych. Występują także minerały o właściwościach pośrednich i o złożonej budowie krystalicznej. Należy też zwrócić uwagę na fakt, że w poszczególnych typach gleb znajdują się mieszaniny różnych minerałów ilastych, których identyfikacja jakościowa i ilościowa możliwa jest jedynie przez zastosowanie tzw. różnicowych analiz termicznych (analizy derywatograficzne).

W glebach prócz koloidalnych minerałów ilastych występują także minerały zaliczane do uwodnionych tlenków. Są to tlenki żelaza i glinu: limonit i getyt (Fe₂03*nH₂0) i gibbsyt (Al₂0₃*nH₂0). Koloidy te częściowo wykazują strukturę krystaliczną, a częściowo są amorficzne. Zdolność sorpcyjna tych minerałów jest mniejsza niż minerałów gli-nokrzemianowych, podobnie jak ich lepkość, plastyczność i zdolność