gleby169

poniżej pojemności higroskopowej. Nasycenie powietrza glebowego parą wodną ma doniosłe znaczenie dla życia biologicznego gleby. Przy optymalnych warunkach wilgotnościowych zawartość pary wynosi w poziomie orno-próchnicznym do 10 kg na 1 ha.

Wyróżnia się parowanie wewnątrzglebowe i parowanie zewnętrzne, tj. do atmosfery. Z punktu widzenia rolniczego wyróżniamy parowanie do atmosfery „jałowe”, czyli ewaporację, i parowanie za pośrednictwem roślin, czyli transpirację. Obie formy łącznie określa się jako e w a p otranspirację.

Zjawisko wyparowywania wody z gleby zależy od wielu czynników, a szybkość jego przebiegu uzależniona jest od wypadkowej ich działania. Czynnikami tymi są: zdolność pódsiąkania wody w glebie, głębokość występowania wody gruntowej, skład mechaniczny, struktura, wilgotność, pojemność wodna, barwa, powierzchnia parowania, nachylenie i wystawa terenu, warunki meteorologiczne i szata roślinna.

Zdolność pódsiąkania wody jest jednym z najważniejszych regulatorów parowania. Wszystkie czynniki wpływające na zmniejszenie podsią-kalności osłabiają parowanie. W celu zmniejszenia strat wody przez parowanie można gleby uprawne bronować. W wyniku tego zabiegu powierzchniowe warstwy gleby ulegają przesuszeniu, przez co'w znacznym stopniu zmniejszamy lub przerywamy podsiąkanie wody. Wałowanie wywołuje efekt odwrotny: cząsteczki glebowe zbijają się, kapilary dochodzą dio powierzchni gleby, następuje szybkie parowanie.

W ścisłym związku z podsiąkaniem pozostaje głębokość występowania poziomu wody gruntowej. Jego obniżenie może wpłynąć‘na przerwanie zasięgu działania sił kapilarnych, • a tym samym na zmniejszenie wyparowywania wody.

Wpływ składu mechanicznego na parowanie wody przejawia się różnie w zależności od stanu uwilgotnienia gleby: przy silnym uwilgotnieniu w glebach o gruboziarnistym składzie mechanicznym woda wyparowuje intensywniej niż w glebach drobnoziarnistych, przy słabym uwilgotnieniu odwrotnie — gleby drobnoziarniste wyparowują więcej wody niż gruboziarniste.

Gleby strukturalne wyparowują na ogół mniej wody niż gleby bez-strukturalne ze względu na mniejszą ilość drobnych przestworów. Gleby o układzie porowatym (np. gliniaste) wyparowują wodę słabiej niż gleby zbite (np. ilaste).

W stanie silnego uwilgotnienia różne gleby wykazują zbliżone zdolności wyparowania wody. Różnice w szybkości parowania wody ujawniają się w miarę przesychania gleby. Stosunkowo korzystnie kształtuje się parowanie wody w glebach niecałkowitych, gdy warstwa lżejsza spoczywa na cięższej. Woda opadowa przesiąka wtedy przez wierzchnią, lżejszą warstwę i gromadzi się w warstwach dolnych; warstwa o luźniej ułożonych cząstkach utrudnia parowanie.

171