gleby180

„dostawcą’¹ ciepła glebowego jest promieniowanie słoneczne. Świetlna energia słoneczna na powierzchni Ziemi przetwarzana jest w energię cieplną. Poza energią słoneczną na temperaturę gleb wpływają także:_N ciepłe wiatry, ciepło pochodzące z opadów atmosferycznych, ciepło wytwarzane w czasie procesów ihaaróbiologicznych, ciepło pochodzące z wnętrza kuli ziemskiej, ciepło zwilżania, procesy chemiczne egzotermiczne i wreszcie radioaktywność. Jeśli chodzi o wpływ wiatrów i opadów atmosferycznych, to mogą one jednak działać odwrotnie, tzn. mogą powodować oziębianie się temperatury gleby (chłodne wiatry, opady śnieżne itp.).

Omawiając stosunki cieplne gleby • zwrócimy szczególną uwagę na: zdolność, gleby do pochłaniania ciepła, pojemność cieplną, przewodnictwo cieplne, oddawanie ciepła glebowego, przebieg i regulowanie temperatury gleby oraz zamarzanie i odmarzanie gleby.

ZDOLNOŚĆ GLEBY DO POCHŁANIANIA I ODDAWANIA CIEPŁA

Ilość energii słonecznej padającej na powierzchnię Ziemi zależy głównie od szerokości geograficznej i klimatu, pory roku i dnia. Na równiku siła promieniowania jest znacznie większa (gdyż promienie padają prostopadle) niż w naszych szerokościach geograficznych, gdzie promienie słoneczne padają ukośnie. Również ukształtowanie powierzchni Ziemi poważnie wpływa na dopływ ciepła do gleby. Zależy to głównie od wystawy i nachylenia stoków. Jeśli powierzchnia pozioma • otrzymuje ilość energii wynoszącą 100, to stoki południowe o nachyleniu 20° otrzymują jej 106, zaś północne tylko 81 (Buckman i Brady). Takie stosunki dopływu energii słonecznej wpływają na okres topnienia śniegu i rozmarzania gleby. Wczesne, zanikanie pokrywy śnieżnej lokalnie na stokach południowych stwarzać może niebezpieczeństwo wymarzania roślin. Pokrywa roślinna wywiera pewien wpływ na pochłanianie energii słonecznej, powodując wolniejsze nagrzewanie się gleby niż w miejscach odkrytych. Zdolność pochłaniania w dużym stopniu zależy • też od stosunku odbitej od powierzchni Ziemi ilości energii słonecznej do całkowitej jej ilości, zwanego albedo. Albedo kształtuje się rozmaicie w zależności od charakteru powierzchni, a szczególnie w zależności od jej barwy, wilgotności i in. I tak na przykład powierzchnia wody odbija promienie słoneczne w mniejszym stopniu niż powierzchnia ziemi, gleby ciemne mniej niż jasne, chropowate mniej niż gleby o powierzchni gładkiej. Według Geigera i Wileń-

skiego albedo wynosi dla powierzchni:
świeżego śniegu	— 75—95%
starego śniegu	— 40—70%
białego piasku	— 40%
182