gleby202

wspomniano, odgrywa ich starzenie się oraz, według Buckmana i Bra-dy*ego, ich powierzchnia właściwa.

Fosfor związany w substancji organicznej jest z reguły niedostępny dla roślin. Jednak w miarę rozkładu masy organicznej przez drobnoustroje, stopniowo przechodzi on w formy przyswajalne. Przypuszcza się jednak, że fityna w kwaśnych glebach reaguje z Fe i Al i staje się* mało dostępna dla roślin, a w glebach zasadowych powstają fity-niany wapnia, również nieprzyswajalne. Kwasy nukleinowe z kolei sorbowane są silnie przez minerały ilaste. Fosfor lecytynowy występuje w glebach w nikłych ilościach i nie ma dla roślin większego znaczenia. Mineralizacja fosforu związków organicznych zachodzi wprawdzie powoli i zależy od wielu czynników środowiska, niemniej fosfor organiczny jest ostatecznie łatwiej przyswajalny niż związany fosfor związków mineralnych, ze względu na nieustanną pracę drobnoustrojów. Dlatego też zwiększenie zawartości próchnicy jest bardzo pożądane.

Należy jeszcze podkreślić, że związki humusowe i lignina zmniejszają wiązanie fosforu i że dodatek ich do gleby powoduje częściowe uwalnianie związanego przez żelazo i glin fosforu.

Szczególnie ważne są dla rolnictwa przemiany, którym podlega fosfor wprowadzany do gleby w wyniku jej nawożenia, na przykład super-fosfatem. Nawóz ten zawiera około 18% Ca(H₂P0₄)2. Według Scheffera--Schachtschabela zacłifodzi tu następująca reakcja:

Ca(H₂P0₄)₂--► CaHPOi + H_sP0₄

Fosforan jedno wapniowy przechodzi zatem w nieco mniej rozpuszczalny fosforan dwuwapniowy i w rozpuszczalny kwas fosforowy. CaHP0₄ przechodzi stopniowo w postać fosforanów trójwapniowych, zaś w glebach silnie kwaśnych w trudno rozpuszczalny fosforan żelaza lub glinu. Kwas fosforowy z kolei wędruje od ziarn superfosfatu do gleby, ale tam szybko bywa strącany w postaci fosforanu żelaza lub glinu. Superfosfat zatem stopniowo zatraca swoją rozpuszczalność i stopniowo staje się coraz mniej dostępny dla roślin, czyli ulega uwstecznieniu. Przeciwdziałamy temu przez podwyższenie odczynu przez wapnowanie. Dalszym zabiegiem może być wzbogacenie gleby w próchnicę, aby część superfosfatu przeprowadzić w formę organiczną. Stosowanie superfosfatu granulowanego również przyczynia się do zmniejszenia strat fosforu (zmniejszanie powierzchni nawozu), pewną rolę odgrywa także głębokość wprowadzenia nawozu. I tak na przykład owies w 2—3 dni po wykiełkowaniu już może korzystać z superfosfatu o ile nawóz ten wprowadzono do gleby na głębokość 3—4 cm. Wprowadzony do głębokości 6 cm może • być wykorzystany dopiero po kilku tygodniach.

Należy jeszcze podkreślić, że przyswajalność związków fosforowych może być podwyższona przez deszczowanie.