gleby262

5.2.2. HUMIFIKAC JA, CZYLI PROCESY PRÓCHNICOTWÓRCZE

Z kolei przyjrzyjmy się bliżej procesom próchnicotwórczym. Humifi-kacja obejmuje szereg skomplikowanych procesów rozkładu, przebudowy i syntezy różnych związków organicznych, które odbywają się głównie przy współudziale drobnoustrojów oraz częściowo mikro- i mezofauny, a prowadzą do powstawania nowych trwałych związków organicznych, zwanych próchnicą.

Substancja organiczna różnego pochodzenia (ściółka leśna, obumarła darń, czy też resztki pożniwne) podlegają w odpowiednich warunkach Siedliskowych naturalnej działalności mezofauny i mikrofauny, a przede wszystkim roztoczy, skoczogonków, krocionogów, różnych larw itp.? które to organizmy atakując substancję organiczną, początkowo ją rozluźniają, częściowo ją rozdrabniają, czyniąc ją bardziej podatną do dalszej „przeróbki” przez bakterie, promieniowce i grzyby, przy czym zachodzą procesy fermentacyjne i energiczne wydzielanie CO2 (rys. 103).

Oczywiście następują też procesy mineralizacji i uwalnianie rozmaitych składników pokarmowych, które po przejściu do roztworu glebowego mogą być pobierane przez korzenie roślin, przy czym wydziela się ogromna ilość energii. W wyniku tej działalności organizmów glebowych uwalniają się między innymi takie związki trudno, rozpuszczalne, jak: lignina, tłuszcze, woski, celuloza, a powstają zupełnie nowe związki, jak: poliuronidy i wielocukrowce, syntetyzowane przez drobnoustroje i wchodzące w skład ich ciał. Dużą rolę odgrywają tu promieniowce „produkujące” ciemne koloidalne ciała, zbliżone już do kwasów huminowych.

(Nie rozłożona w czasie mineralizacji lignina podlega dalszym przemianom i procesom (utlenianie), a co najważniejsze — wzbogaca się w azot.^Zachodzą przy tym różne reakcje pomiędzy grupami aromatycznymi, chinonowymi i wielocukrami. Nowo powstałe ciała próchniczne są bogate w azot, z czego około 50% stanowią związki aminowe. Ciała huminowe mogą jednak powstawać z połączeń fenolowych i chinono-wych w wyniku ich utleniania i polimeryzacji oraz przyłączenia azotu.

Należy jeszcze wspomnieć o dużej roli mezofauny. Według różnych autorów procesy syntezy próchnicy i tworzenia się kompleksów orga-niczno-mineralnych zachodzą w przewodach pokarmowych tych organizmów (przy współudziale pewnych drobnoustrojów). Szczególnie dużą rolę w procesach humifikacji przypisuje się dżdżownicom. W wyniku tych wszystkich niezwykle skomplikowanych i do tej pory jeszcze niezupełnie dobrze poznanych procesów powstaje ciemna koloidalna substancją, zwana próchnicą glebową.

Próchnica jest więc mieszaniną różnych koloidów organicznych, które powstały w wyniku rozkładu substancji organicznej (resztek roślin-