gleby329

1.2. TWORZENIE SIĘ SUBSTANCJI ILASTYCH (MINERAŁÓW ILASTYCH)

Podczas procesu wietrzenia chemicznego powstają minerały ilaste, które stanowią jeden z najbardziej aktywnych i ważnych składników gleby. Ich powstawanie jest jednak silnie związane z warunkami klimatycznymi oraz właściwościami samego środowiska glebotwórezego. W warunkach klimatu umiarkowanie wilgotnego (np. Europa Środkowa) tworzą się głownie minerały z grupy illitowej. W klimacie suchym a ciepłym tworzą się przeważnie minerały z grupy montmorylonitu, zwłaszcza w środowisku bogatym w Ca i Mg. W krajach o klimacie podzwrotnikowym procesy wietrzenia chemicznego charakteryzuje silne wymywanie krzemionki, a zarazem tworzenie się kaolinitu, co jest wyrazem najsilniej zaawansowanych procesów wietrzenia chemicznego. W czasie tego wietrzenia powstaje nadto bezpostaciowy alofan (Mucken-hauseń, Duchaufour i inni).

W glebach czarnoziemnych stwierdza się mniejszą ilość kaolinitu a znacznie większą montmorylonitu.

1.3. PROCESY BRUNATNIENIA

(TWORZENIE SIĘ POŁĄCZEŃ ŻELAZA I GLINU)

W czasie wietrzenia chemicznego żelazo zawarte w rozmaitych krzemianach uwalnia się, łączy się z tlenem i wodą tworząc wodorotlenek żelaza. Związki te mogą być bezpostaciowe, bądź też mogą mieć budowę krystaliczną, jak getyt. W zależności od stopnia ich uwodnienia mogą mieć różną barwę: od żółtej do ciemnobrunatnej. Mieszaniny różnych związków, silnie uwodnione, barwy żółtej lub żółtordzawej, znane są pod nazwą limonitu, związki zaś słabo uwodnione, barwy czerwonobru-natnej, to hematyt.

t
e • •* u
z-b- .
A
le.
	;

Uwolnione i skoagulowane związki żelaza i glinu, otaczając ziarenka glebowe, nadają im zabarwienie brunatne, co powoduje powstanie poziomów brunatnienia. W glebach brunatnych właściwych koagulację wywołują jony Ca⁺⁺ i Mg⁺⁺ (stabilizacja koloidów jest tu słabsza niż np. w czarnoziemaćh), natomiast w glebach brunatnych, kwaśnych (pH poniżej 5) stabilizacja koloidów mineralnych jest wywołana głównie przez jony Al⁺⁺⁺ (Duchaufour). Dużą rolę w stabilizacji koloidów mineralnych (żelaza i glinu) odgrywają też zjawiska ich starzenia się. W biologicznie czynnych poziomach brunatnienia następuje ścisłe wymieszanie próchnicy mullowej z częścią mineralną gleby, co powoduje bardzo stopniowe przejścia pomiędzy poszczególnymi poziomami genetycznymi (wpływa to też na tworzenie się barw szarobrunatnych).