Image 09

Z drugiej strony granicy znajdują się punkty (np. N), które wskazują na wielkości produkcji nieosiągalne przy danej wielkości zasobów i danej technologii. W dłuższym okresie czasu kombinacje nieosiągalne mogą stać się osiągalnymi. Dzieje się tak w rezultacie wprowadzania postępu techniczno-organizacyjnego do procesów gospodarowania. Równocześnie zwiększają się zasoby kapitału i siły roboczej. Nowe technologie, wzrost zasobów kapitału rzeczowego i ludzkiego są głównymi czynnikami wzrostu gospodarczego. W wyniku wzrostu następuje przesuwanie się w górę granicy możliwości produkcyjnych/

Nowe technologie produkcji pozwalają na osiąganie większych ilości produktu z tej samej ilości zasobów (nawozy sztuczne zwiększają ilość kwintali zboża z 1 hektara, nowa technologia wytopu stali umożliwia wytworzenie większej ilości stali z kilograma rudy żelaza, bardziej wydajna maszyna pozwala na produkowanie większej ilości produktów przez jednego pracownika w ciągu godziny, itp).

Postęp technologiczny i organizacyjny pozwala na bardziej intensywne wykorzystywanie danych zasobów - granica możliwości produkcyjnych przesuwa się w górę. Jest to intensywna droga wzrostu gospodarczego.

Wzrost gospodarczy (przesunięcie w górę granicy możliwości produkcyjnych) można osiągnąć również na drodze ekstensywnej, tzn. w wyniku zwiększenia ilości dostępnych zasobów przy wykorzystaniu dotychczasowej technologii produkcji. Możliwości osiągnięcia wzrostu gospodarczego jedynie w sposób ekstensywny są bardzo ograniczone. Po pierwsze, zwiększanie ilości wielu zasobów naturalnych jest niemożliwe. Zasoby ziemi uprawnej nieustannie kurczą się (procesy urbanizacji, industrializacji, niekorzystne zjawiska klimatyczne prowadzące do rozszerzania się obszarów pustynnych, itp.), podobnie jak zasoby niektórych surowców mineralnych. Po drugie, zwiększenie zasobów kapitału ludzkiego jest bardzo długotrwałe. Przygotowanie człowieka do pracy wymaga kilkunastu lat a okres ten staje się coraz dłuższy. Szybszy wzrost gospodarczy osiąga się głównie poprzez intensywne wykorzystywanie zasobów, czyli na drodze wprowadzania postępu technicznego i organizacyjnego do procesów gospodarczych.

Wprowadzanie postępu technicznego do gospodarki związane jest z koniecznością dokonywania wyboru między konsumpcją a inwestycjami (tworzeniem dóbr kapitałowych). Postęp techniczny wymaga nakładów na badania naukowe oraz eksperymenty produkcyjne. Na te cele należy przeznaczyć określone ilości zasobów. Nowe technologie muszą być następnie wprowadzane do produkcji przez coraz większą ilość przesiębiorstw. Oznacza to, że przesiębiorstwa przeznaczają znaczne ilości swoich środków na zakup maszyn, narzędzi, urządzeń, itp. - przedsiębiorstwa inwestują w dobra kapitałowe.

Przeznaczanie większych środków na dobra kapitałowe oznacza, że w danym momencie mniej zasobów można przeznaczyć na konsumpcję (na wytwarzanie dóbr konsumpcyjnych). Jednakże w następnym okresie poczynione inwestycje kapitałowe zwiększają zdolności wytwórcze i pozwalają na produkowanie większych ilości zarówno dóbr kapitałowych jak i konsumpcyjnych.

KORZYŚCI I KOSZTY

Spoglądając na granicę możliwości produkcyjnych zauważymy charakterystyczne zjawisko: przy danych zasobach i technologii zwiększanie produkcji jednego rodzaju dóbr oznacza częściową rezygnację z produkcji drugiego rodzaju dóbr. Decyzja o przeznaczeniu większych zasobów na produkcję dóbr wojskowych (wykres 3) oznacza mniejszą ilość zasobów na dobra cywilne i w efekcie mniejszą ilość wytworzonych dóbr cywilnych. Tabela 1 zawiera zestawienie ilości wytwarzanych dóbr wojskowych i cywilnych odpowiadających poszczególnym wyborom (kombinacjom) zastosowania posiadanych zasobów.

Wykres 3. Granica możliwości

Tabela 1. Możliwości produkcji dóbr wojskowych i cywilnych

Kombinacje	Ilość jednostek dóbr wojskowych	Ilość jednostek dóbr cywilnych	Ilość jednostek dóbr cywilnych, z których należy zrezygnować aby zwiększyć produkcję dóbr wojskowych o jednostkę
A	0	20
B	1	19 ^>-	...................... 1
C	2	17 ^>-	...................... 2
D	3	14,8 ^>	...................... 2,2
E	4	12 ""	...................... 2,8
F	5	7 ^>"	...................... 5
G	6	0 ^>“	...................... 7

19