Image 26

na obniżenie ceny. Wielkość nadmiaru zmniejsza się wraz z obniżeniem ceny Pt w kierunku P_e. Równocześnie niższa cena skłania konsumentów (kupu. jących) do zwiększania zakupów (popytu).

Przyjmijmy teraz, że z pewnych powodów cena rynkowa produktu ustaliły się na poziomie P2, czyli poniżej ceny równowagi P_e. Cena P₂ jest stosunko. wo niska - jest mniej korzystna dla producentów i bardziej korzystna dla kon-sumentów. Skłania to sprzedających do oferowania stosunkowo małych ilość, produkty na rynek natomiast kupujący są zainteresowani nabyciem dużych ilości produktu. Przy cenie P₂ na rynku powstaje niedobór produktu równy nadwyżce popytu nad podażą. Brak produktu będzie zmniejszać się w miarę jak kupujący będą ograniczać swój popyt, natomiast producenci (sprze. dający) będą zwiększać ilość oferowanych produktów. Nastąpi to jedynie przy cenach wyższych od P₂. Kupujący, o ile chcą zaspokoić swój popyt przewyższający w danym momencie ofertę producentów muszą zachęcić tych ostatnich do zwiększenia podaży, a to możliwe jest tylko wówczas, kiedy cena będzie większa. Równocześnie wyższa cena wpływa negatywnie na popyt zmniejszając jego rozmiary. W miarę jak cena P₂ wzrasta w kierunku P_e zanika względny niedobór produktu na rynku.

Nadmiar i brak produktu mają charakter względny. Występują one na rynku przy określonych cenach i zanikają w miarę jak decyzje sprzedających i kupujących doprowadzają sytuację rynkową do stanu równowagi. Procesy te noszą nazwę mechanizmu rynkowego.

Mechanizm rynkowy wynika z wzajemnych zależności między ceną, popytem i podażą i polega na tym, że jakakolwiek nierównowaga między tymi elementami rynku uruchamia siły (reakcje sprzedających i kupujących) kierujące popyt i podaż do stanu równowagi osiąganego przy cenie równowagi rynkowej.

_____

Równowaga rynkowa jest stabilna jedynie w warunkach danej krzywej popytu i podaży. Cena i punkt równowagi zmieniają się wraz ze zmianami (przesuwaniem się) krzywych popytu lub/i krzywych podaży. Możemy wyróżnić cztery przypadki zmian równowagi rynkowej:

-    krzywa popytu nie zmienia się natomiast krzywa podaży przesuwa się w dół (wykres 14 A);

-    krzywa popytu pozostaje niezmienna a krzywa podaży przesuwa się w górę (wykres 14 B);

-    krzywa podaży nie ulega zmianie natomiast krzywa popytu przesuwa się w górę (wykres 14 C);

-    krzywa podaży nie zmienia się a krzywa popytu przesuwa się w dół (wykres 14 D).

Wykres 14. Zmiany równowagi

rynkowej

/' ©

W wyniku przesuwania się krzywej podaży w dół (wykres A) cena równowagi obniża się (z P_e do P_ei). Przy nowej cenie równowagi P_ei ilości równowagi rynkowej są większe - wzrost z Q_e do Q_ei. Przesunięcie krzywej podaży w górę (wykres B) sprawia, że cena równowagi wzrasta (z P_e do P_ei), natomiast ilości równowagi zmniejszają się.

W przypadku przesuwania się krzywej popytu rynkowego w górę (przy stałej krzywej podaży) cena równowagi wzrasta z P_e do P_ei (wykres C) - wzrastają również ilości równowagi (z Q_e do Q_ei). W wyniku przesunięcia się krzywej popytu w dół cena równowagi spada - zmniejszają się również ilości równowagi rynkowej (wykres D).

Czynniki wywołujące porzesuwanie się krzywych popytu i podaży omówiliśmy już poprzednio. Zmiany sytuacji równowagi rynkowej związane z przesuwaniem się krzywych podaży i popytu można przedstawić syntetycznie w formie tabeli (tabela 6).

53