gleby467

nego odwapnienia 'wody, zachodzącego wobec pobierania przez rośliny zielone dwutlenku węgla (z kwaśnego węglanu wapnia):

Ca(HCÓ3)25=tCaC0₃+C0₂+H₂0

Opadający na dno zbiornika CaCO_s miesza się z detrytusem w rozmaitym stosunku, tworząc bardzo pospolite gytie detrytusowo-wapien-ne, a niekiedy czyste pokłady kredy jeziorowej.

W tworzeniu się gytii biorą również udział części krzemianowe i bardzo rozdrobniony kwarc (głównie w postaci iłu), pochodzące ze zlewni i osadzone w zbiorniku wodnym przez spływy powierzchniowe (erozja wodna) i deflację (erozja wietrzna).

Jak wykazały analizy pyłkowe, złoża gytiowe Pojezierza Mazurskiego powstały u schyłku plejstocenu, tj. około 8 000 lat temu, i w ciągu tego okresu część zbiorników wodnych uległa całkowitemu zalądowie-niu, przekształcając się w gleby gytiowo-bagienne. •

Gytie jeziorowe złożone są głównie z trzech komponentów: detrytusu, węglanu wapnia i iłu (lub piasku, gliny, czy pyłu). Osady te tworzą gleby podwodne, dotychczas nie wyróżniane w systematyce gleb Polski opracowanej przez PTGleb. Po zalądowieniu zbiorników wodnych powstaje najczęściej układ: torf — gytia. W przypadku dość szybkiego obniżenia się poziomu wody w jeziorze, lub sztucznego jego odwodnienia, gytia zalega na powierzchni lub pokryta jest bardzo cienką warstwą torfu, a powstałe obszary nazywamy gy tio wis kami. Utworzone w ten sposób gleby są, po rozłożeniu się cienkiej warstwy torfu i wymieszaniu jej przez organizmy żywe z gytią, gle-bami gytiowymi o nader, specyficznych właściwościach i budowie profilowej: AdGt-Gti-Gt₂ (rys. 169).

Podobnie jak na torfowisku, tworzące się na gytiówiskach gleby są właściwie- glebami „inicjalnymi”, ponieważ procesy glebotwórcze z powodu zbyt wysokiego poziomu wody i środotóska anaerobowego nie mają warunków do dalszego rozwoju. Dopiero po uregulowaniu stosunków wodnych inicjalne gleby gytiowe „bagienne” mogą się przekształcić w wartościowe gleby gytiowe „pobagienne”, które mogą być zago* spodarowane jako użytki zielone (Uggla).

Dalszy podział gleb gy tio wo-bagiennych na rodzaje opiera się na pochodzeniu materiału „gytiotwórczego”. I tak wyróżniamy:

—    gytie detrytusowe,

—    gytie wapienne,

—    gytie mineralne (przeważnie ilaste).

Oprócz tych zasadniczych rodzajów występują też utwory przejściowe, a więc: gytie detrytusówo-wapienne, wapienno-ilaste itp.

Gytie detrytusowe (Gtd) mają profil: AdGtd-Gtdi-Gtd₂ (rys. 169a). Pod cienką warstwą darni o charakterze utworu torfiastego, barwy ciemnobrunatnej, zalega poziom mokrej gytii barwy brunatnej, bez-

V**'^: '    "    '    •    • • ••