Image (129)

122 Iwona Morawska

Tabela 1. Malarstwo jako tekst i kontekst kultury (wybrane przykłady)

Obraz malarski jako...	Wybrane przykłady malarskich reprodukcji	Możliwe kierunki „czytania” wybranych obrazów
źródło wiedzy o: człowieku, kulturze, epoce, tradycji, obyczajach, ideałach (społecznych, estetycznych, etycznych) itd.	Głównie malarstwo portretowe i rodzajowe: Jan van Ecyk, Małżeństwo Arnolfinich P. Bruegel, Myśliwi na śniegu (XVI w.), Miesiące, Zabawy dziecięce Rembrandt, Lekcja anatomii doktora Tul-pa, autoportrety J. Vermeer van Delft, Astronom, Koronczar-ka, Czytająca list, W pracowni malarza J. Wright, Planetarium	Malarstwo portretowe i rodzajowe sprzyja organizowaniu na lekcji rozmowy o człowieku (portrety jednopostacio-we), o relacjach międzyludzkich (portrety wielopostaciowe), wyzwala egzystencjalną, filozoficzną refleksję nad miejscem człowieka w kulturze. Pozwala kształcić umiejętność opisu postaci (ich wyglądu, ubioru, pozy, gestów), skłania do identyfikacji uczuć i przeżyć, malujących się na twarzach portretowanych osób, każe zastanowić się nad metaforyką i symboliką towarzyszących im atrybutów, semantyką tła. Motywuje też do przywołania interpretacyjnych kontekstów (,znaków czasu”), omówienia zastosowanych środków ekspresji.^24Na przykład słynny Portret małżonków Arnolfinich Jana van Ecyka (XV w.), rozważany m.in. pod kątem metaforycznych znaczeń, jakie kryje w sobie ukazana scena zaślubin i towarzysząca jej sceneria, skłania do refleksji nad uniwersalnością ponadczasowością ale też zmiennością zjawisk kojarzonych z ludzkim życiem, a dotyczących m.in. rodziny (rob męża, żony), małżeńskiej drogi życia, miłości, wierności, poczucia wspólnoty itd. Obraz ten warto odczytywać jako swoisty dokument obyczajowości epoki, z której pochodzi, a zarazem jako zaproszenie do refleksji nad współczesną kulturą i stylami zachowań.
parabola losu człowieka (przesłanie moralne i egzystencjal ne)	H. Bosch, Wędrowiec, Wóz z sianem Korowód ślepców, Wojna postu z karnawałem	Malarskie parabole jako ikoniczne opowieści o człowieku prowokują do szukania i odnajdowania uniwersalnych prawd o życiu, czasie, przemijaniu, wartościach itd. Stanowią swego rodzaju zwierciadło, w którym każdy może sie

²⁴ Szersze omówienie zasad, jakie powinny być uwzględniane w kształceniu umiejętności czytania obrazów malarskich, znaleźć można w artykule A. Pilch, Problemy integracji literatury i malarstwa w szkole; [w:] Przygotowanie ucznia do odbioru różnych tekstów kultury, red. A. Janus-Sitarz, Kraków 2004, s. 197—209.