img052 2

organizmu. Jako czynniki „usposabiające’* do łatwiejszego powstawania zaburzeń nerwicowych wymienia się: dziedziczność (K. Dąbrowski) ¹9 czynniki konstytucjonalne (Ph. Barker)^{2 3}, wrodzoną lub wcześnie nabytą nerwowość (Suchariewa) * Według Z. Włodarskiego „wszystkie reakcje (chodzi tu o dziecko niezrównoważone — przyp. A.K.) zależą między innymi również od czynników konstytucjonalnych, zdeterminowanych dziedzicznie i od właściwości nabytych w czasie życia płodowego. Od czynników tych pośrednio zależą także pojawiające się w późniejszym wieku reakcje patologiczne” ⁴.

Wielu badaczy traktuje pewną „podatność” organizmu na powstawanie zaburzeń nerwicowych jako efekt cech wrodzonych lub nabytych wskutek urazów i chorób wczesnego dzieciństwa.

Dzieci z niepełnowartościowym układem nerwowym łatwiej podlegają niekorzystnym wpływom środowiskowym i wcześnie ujawniają różnego typu zaburzenia.

Wyraźne sprecyzowanie takiego stanowiska znajdujemy w pracy H. Spionek.

Autorka stwierdza: „Czysto czynnościowa koncepcja nerwic u dzieci zostaje stopniowo wypierana przez koncepcję wieloczynnikową, w której uszkodzenie układu nerwowego dziecka zaczyna być dostrzegane i uwzględniane nie tylko na marginesie etiologii lub też jako jeden z możliwych czynników usposabiających, lecz jako element istotny

i decydujący zarówno o samym fakcie pojawienia się schorzeń, jak i o jego rodzaju oraz objawach ⁵. Uzasadnienie tego typu podejścia znajdujemy w wielu pracach wskazujących na związek organicznych uszkodzeń mózgu z występowaniem zaburzeń nerwicowych. Można tu przytoczyć badania Lemppa⁶, który wśród 505 dzieci nerwicowych stwierdził znamiennie wysoki odsetek przypadków wczesnodziecięcego uszkodzenia mózgu z okresu między 6 miesiącem życia płodowego a 1 rokiem życia pozapłodowego. Tak więc wszelkie urazy lub choroby w okresie życia płodowego, okołoporodowego lub wczesnego dzieciństwa, powodujące mi-krouszkodzenie układu nerwowego, mogą stanowić podłoże dla powstawania zaburzeń nerwicowych. W szczególności podkreślana jest negatywna rola zaburzeń w przebiegu ciąży czy porodu, związanych nie tylko z różnego typu urazami, ale także z zaburzeniami emocjonalnymi matek (por B. Bek-karewicz)⁷ Autor przytacza badania Sontaga i Wal -lece’a stwierdzając, że silne bodźce emocjonalne działające na matkę w czasie ciąży powodują zmiany hormonalne i wegetatywne, wpływające na rozwój zaburzeń u dzieci. Dzieci te mogą przejawiać chwiejność wegetatywną, zaburzenia percepcji, myślenia oraz reakcji emocjonalnych, które utrudniając im przystosowanie do społecznego funkcjonowania, przyczyniają się do powstawania zaburzeń nerwicowych. Z. Zawadzki wśród 100 badanych dzieci z objawami nerwicy ruchowej,

1

   K. Dąbrowski: Społeczno-wychowawcza psychiatria dziecięca. Wyd. II. Warszawa 1964, PZWS.

2

   Ph. Barker: Podstawy... jw.

3

⁸ G. Suchariewa: Stany... jw.

4

Z. Włodarski: Zaburzenia równowagi procesów nerwowych u dzieci. Warszawa 1960 PWN. s. 50.

5

   H. Spłonek: Zaburzenia roziooju uczniów a niepowodzenia szkolne. Warszawa 1973, PWN, s. 262.

6

   Podano za H. Spłonek: Zaburzenia... jw.

7

B. Bekkarewicz: Wpływ urazów emocjonalnych na zaburzenia zachowania u potomstwa (przegląd piśmiennictwa). „Psychiatria Polska” 1972 nr 2.