img113 2

alfa wykazuje działanie przeciwnowotworowe w przewlekłej hiułuczce szpikowej, białaczce włochatokomórkowej, szpiczaku mnogim, chłoniakach nieziarni-czych przewodu pokarmowego o małym stopniu złośliwości i w zespole eozyno-filowym. IL-2 znalazła zastosowanie w immunoterapii adoptywnej, tj. w połączeniu z aktywowanymi in vitro komórkami o własnościach cytotoksycznych, np. w terapii raka nerki, czerniaka złośliwego, nerwiaka zarodkowego oraz w nowotworach układu krwiotwórczego, takich jak: chłoniak Hodgkina, chłoniaki skóry, ostra białaczka mieloblastyczna. IL-2 także eliminuje resztkowe komórki białaczkowe po autologicznym przeszczepieniu komórek krwiotwórczych. Zastosowanie cytokin, jak również przeciwciał monoklonalnych, jest formą immunoterapii humoralnej.

Chemiooporność komórek nowotworowych de novo lub rozwijająca się w trakcie leczenia cytostatycznego jest dużym problemem klinicznym. Pierwotna lekooporność klonu komórek nowotworowych objawia się brakiem odpowiedzi na leczenie pierwszej linii, a lekooporność nabyta powoduje, że choroba wykazująca wrażliwość na chemioterapię w początkowym okresie leczenia staje się oporna w okresie późniejszym. Ze zjawiskiem oporności komórkowej na cytostatyki wiąże się wiele mechanizmów. Obecnie znanych jest kilkadziesiąt prawdopodobnych mechanizmów oporności, których znaczenia nie można aktualnie jednoznacznie ocenić, a tym samym nie jest łatwo zastosować leki przełamujące oporność na cytostatyki bez uprzedniego wykonania badań in vitro, gdyż znane są przypadki, w których lek potencjalnie przełamujący oporność, powodował jej wzmocnienie. Niewiele leków bezpośrednio modyfikuje mechanizmy oporności.

Oporność selektywna i wielolekowa może rozwinąć się wskutek zmian na jakimkolwiek etapie szlaku działania leków. Zaburzenia te mogą dotyczyć:

•    transportu leków, poprzez związanie się leku z białkami ATP-zależnymi, transportującymi kscnobiotyk poza komórkę, np. PGP - glikoproteina P, MRP - białko podobne do białka oporności wielolekowej, LRP/MVP - białko oporności raka płuc, BCRP - białko oporności raka gruczołu piersiowego,

•    metabolizmu leków, np. wskutek zaburzenia fosforylacji lub przyspieszonego rozkładu aktywnych metabolitów,

•    procesów detoksyflkacyjnych, np. poprzez wzrost aktywności glutationu i jego transferaz,

•    zmiany ekspresji białek w miejscu docelowym działania cytostatyków, np. wskutek mutacji genu lub obniżenia poziomu topoizomcrazy II, zmiany ekspresji docelowych enzymów, np. reduktazy dihydrofolianowej.

•    mechanizmów naprawy komórkowej, np. aktywacja poIi-ADP-rybozo-polimerazy,

•    indukcji apoptozy CD95-zależnej (szlak receptorowy) lub CD95-niezależnej (szlak mitochondrialny) oraz zaburzenia ekspresji syntezy białek pro- i anty-apoptotycznych i ich wzajemnego stosunku ilościowego.

Oporność na cytostatyki jest zjawiskiem wieloczynnikowym, nawet dla pojedynczego leku. W chemioterapii skojarzonej stosuje się kilka leków. Efektem tego jest nakładanie się różnych mechanizmów, co ułatwia przełamanie oporności. Badanie wrażliwości i oporności komórek nowotworowych na cytostatyki można przeprowadzić na dwa sposoby, badając mechanizmy będące przyczyną oporności lub wykonując testy przeżycia komórek nowotworowych w warunkach ex vivo.

Ze względu na różnorodność stosowanych leków i ich szlaków metabolicznych, badania pojedynczych mechanizmów oporności wykonuje się najczęściej na wyselekcjonowanych liniach komórkowych, co często nie znajduje potwierdzenia w praktyce klinicznej. Testy przeżyciowe natomiast przeprowadza się na komórkach pobranych od pacjenta. Określają one wypadkową wszystkich mechanizmów oporności, to znaczy liczbę komórek białaczkowych zniszczonych przez cytostatyk. Badania komórek białaczkowych metodą przeżycia w trakcie inkubacji w obecności badanego cytostatyku są podsumowaniem wszystkich możliwych mechanizmów oporności na cytostatyki i dają ich wypadkową, przydatną w praktyce klinicznej. W trakcie jednego badania jednocześnie można otrzymać wyniki dla wielu leków.

Istnieje kilka testów badania przeżycia komórek, z których najbardziej powszechnie stosowanym jest test MTT (patrz: „Kultury komórkowe zwierząt i człowieka” - przewodnik do ćwiczeń).

W badaniach retrospektywnych oraz prospektywnych udowodniono, że istnieje korelacja wyników testu z wynikami leczenia w ostrej białaczce limfobla-stycznej u dzieci. Wynik testu MTT może być więc czynnikiem prognostycznym w tej chorobie.

Potencjalne możliwości przełamania lub modulacji lekoopomości komórek nowotworowych polegają na:

-    użyciu nowych leków cytotoksycznych,

-    stosowaniu leków uwrażliwiających komórki nowotworowe na działanie leku (np. zastosowanie cyklosporyny, inhibitora białka oporności wielolekowej PGP),

-    zastosowaniu specyficznego sposobu podania leku (wydłużenie czasu wlewu kolejność podawania leków podczas chemioterapii wielolekowej),