img221

17. BAKTERIE CHOROBOTWÓRCZE DLA LUDZI I ZWIERZĄT

17.1. Chorobotwórczość drobnoustrojów

Drobnoustroje, jako organizmy zasiedlające całą biosferę, występują licznie w środowiskach bytowania ludzi i zwierząt. Zarówno ludzie, jak i zwierzęta przez całe życie stykają się z drobnoustrojami saprofitycznymi, które dla organizmów żywych są mikroflorą nieszkodliwą. Jednakże istnieje wiele drobnoustrojów, które po zetknięciu się z organizmem człowieka lub zwierzęcia powodują różne schorzenia. Chorobotwórczość, inaczej zwana pa-togennością drobnoustrojów, jest to zdolność wywoływania procesu chorobotwórczego w organizmie żywym. Jest ona cechą stałą danego gatunku, zależną od właściwości zarazka, mechanizmów obronnych gospodarza, a także warunków środowiskowych. Do głównych cech drobnoustrojów chorobotwórczych należą:

•    zjadliwość (wirulencja) - zdolność wytwarzania toksyn i enzymów o działaniu chorobotwórczym, łączących się z receptorami komórki, doprowadzających do jej uszkodzenia i zaburzenia funkcji fizjologicznych organizmu, a także zdolność rozmnażania się i rozprzestrzeniania w tkance;

•    inwazyjność - zdolność przenikania zarazka przez bariery obronne organizmu oraz adaptacji i rozprzestrzeniania się w nim.

17.2. Zdolność wytwarzania toksyn oraz enzymów przez drobnoustroje chorobotwórcze

17.2.1. Endotoksyny

Są one kompleksami polisacharydowo-lipidowo-proteinowymi, tworzącymi składową część ściany komórkowej bakterii Gram-ujemnych (np. z rodziny Enterobacteriaceae, przecinkowca cholery). Toksyny te są zwykle uwalniane w wyniku rozpadu komórki bakteryjnej. Poddane temperaturze 100°C/l-2 h nie tracą aktywności toksycznych, natomiast ich toksyczność niszczy działanie formaldehydu. Okres inkubacji choroby powodowanej przez endotoksyny jest krótki - od kilkunastu minut do kilku godzin. Główne znaczenie endotoksyn jako substancji chorobotwórczych jest związane z wywoływaniem zatruć pokarmowych.

146