IMGP0605

158    Część druga. Powstanie pisma

36. Archaiczna sumeryjska tabliczka piktograficzna z Uruk. około 3000 r. p.n.e.

znaki zaczęły się przekształcać z obrazków w znaki pisma” - opisuje ten proces Margret W. Green.' Naturalnie w czasie młodszej, archaicznej fazy pisma obserwujemy tylko skromne początki tego procesu, na skutek którego później, w trakcie III tysiąclecia p.n.e., wytworzyło się stopniowo typowe pismo klinowe (il. 39) - dlatego pojęcie „pismo protoklinowe” jest jednak najbardziej odpowiednie.

Odszyfrowywanie pojedynczych znaków i treściową interpretację tekstów już w latach trzydziestych XX wieku rozpoczął Falkenstein. Podstawowa metoda jego pracy polegała na przyporządkowywaniu znaków archaicznych, poprzez porównania formalne, symbolom późniejszego rozwiniętego pisma klinowego, te pierwsze traktując jako ich praformy. Sposób odczytywania i brzmienie dawno już rozszyfrowanych znaków pisma klinowego zastosowano na próbę do interpretacji ich domniemanych poprzedników

.■tekstach z Unik. Od tego czasu możliwości te znacznie się polepszyły, ponieważ wśród dostępnych dzisiaj tabliczek archaicznych znajduje się prawie (HO fragmentów należących do gatunku określanego mianem list leksykalnych, które w materiale Falkensteina byty reprezentowane tylko przez nie-B przykłady. Chodzi tu o tabliczki gliniane, na których najczęściej w 50, najwięcej 100 regularnie wyznaczonych czworokątnych rubrykach czy też polach zestawiono znaki pisma z określonych dziedzin, na przykład nazw piunków roślin i zwierząt, miejscowości, urzędników, zawodów itp. Listffe [odgrywały oczywiście ważną rolę w mezopotamskich szkołach pisania. gcEteę przez cale III tysiąclecie z pokolenia na pokolenie wciąż na nowo kopiowa-mjęnibryka po rubryce"Eez wprowadzania żadnych zmian zawartości (por. s.205). W poczuciu tradycji nawet na co dzień przepisywano przy tym na- i dal znaki pisma, które już dawno wyszły z użycia, modernizując jedynie ich formę stosownie do przyjętej techniki zapisu klinowego.

Okoliczność ta stwarza dzisiejszym badaczom bardzo dogodną możliwość przyporządkowywania znaków pisma na archaicznych listach ich młodszym, ttncrwym odpowiednikom, metodą zwykłego porównywania pozycji - to znaczy na podstawie identycznego umiejscowienia w obrębie listy. Zespoto-ti naukowców skupionemu wokół Nissena, Green i Englunda udało się tym sposobem przy zastosowaniu najnowszych technik komputerowych zidentyfikować ponad 70 procent znaków pisma z Uruk oraz rozszyfrować ich znaczenie, chociaż - jak już wspominaliśmy - ich wymowa bądź sposób czytania pozostają niepewne. Stworzono więc warunki, umożliwiające duże postępy także w analizie treści tekstów.

PROZAICZNE POCZĄTKI

Z wyjątkiem list leksykalnych owe archaiczne teksty składają się dotąd wyłącznie z notatek gospodarczych ijtdmjnistragjnyćE. /Niestety, znaleziono je, jak już wspomniano, we wtórnych warstwach przemieszczonego gruzu. nie można więc dokładnie stwierdzić, gdzie je wykonano i wykorzystywano. Sama treść tabliczek, jak i wymienione w nich, niekiedy całkiem spore, ilości dóbr, nie pozostawiają jednak wątpliwości co do tego, że są one wy-lwem gospodarki świątynnej, bardzo dobrze znanej z Sumem m tysiąclecia Bej (por. s. 138). Tym samym dają imponujące świadectwo rozwoju wielkiej organizacji ekonomiczno-biurokratycznej na niespotykaną dotych-sas skalę.

W przypadku tych glinianych dokumentów są to na przykład rozliczenia pnychodów i rozchodów określonych dóbr, takich jak zboże i tkaniny, adnotacje dotyczące stanu stad i liczby sztuk bydła, listy przydziałów racji żywnościowych dla robotników i urzędników, notatki dotyczące powierzch-