IMGP9371

się z brakiem sankcji. Ustanie sankcji wiąże się ze zmianą dawnego zwyczaju, wedle którego starsze pokolenie zachowywało kontrolę nad swym majątkiem aż do śmierci. Utrata tej sankcji przy braku innych, które mogłyby pełnić podobną funkcję, sprawiły, że starsze pokolenie bezpowrotnie straciło dawną pozycję. Podobnie też rozwój opieki medycznej poprawiając zdrowie i przedłużając życie starszego pokolenia naraża je na sytuację, w której następne pokolenie jest więcej niż skłonne pozbawić je odpowiedzialności i władzy. Każda zmiana adaptacyjna pociąga za sobą możliwość poważnych przeobrażeń kulturowych, najczęściej prowadzących do‘-utraty- kulturowej głębi, charakterystycznej dla kultur posfcfiguratywnyćh.

Gdy szybko przebiegają zmiany w nowym kraju lub gdy zachodzi konieczność dostosowywania się do nowych okoliczności, mężczyźni i kobiety mogą zająć zupełnie różne stanowisko wobec zmian. Nowe sposoby zarabiania na życie mogą zasadniczo zmienić pozycję mężczyzny, np. będzie musiał zrezygnować z pełnego udziału w życiu społeczności wiejskiej lub z uczestnictwa w wąskim, lecz ustabilizowanym życiu wiejskiego wyrobnika, i wypadnie mu przyjąć anonimową rolę niewykwalifikowanego robotnika w mieście. Jednocześnie życie kobiety może pozostać niezmienione: nadal gotuje i wychowuje swe dzieci, jak to robiła jej matka. W takich warunkach te fragmenty kultury, które przekazuje dziecku matka w ciągu pierwszych lat formowania się jego charakteru, mogą być konserwatywne, podczas gdy inne części kultury przekazywane przez

ojca i związane ze zmienionymi warunkami pracy mężczyzny, będąc czymś zasadniczo nowym, mogą odwrotnie kształtować charakter dziecka.

\ Kultury można rozróżniać nie tylko ze względu na proporcjonalną ważność ról dziadków i innych członków dalszej rodziny, lecz również ze względu na zachowanie lub brak ciągłości form tego wszystkiego, co dziadkowie przekazują ojcom a ojcowie synomANa przykład, tam gdzie odnotowano zmianę styhrzycia od czasu, gdy mężczyźni przestali wprowadzać się do domu żon, żony zerwały ścisły kontakt z matkami, i zaczęły opuszczać dawny dom, by się przenieść do społeczności mężów — odnotowuje się też np. przerwanie ciągłości w stylu robótek ręcznych. Z drugiej natomiast strony, nadzwyczaj konserwatywny charakter stylu śpiewania opisany przez Alana Lomax’a w jego badaniach porównawczych nad stylami śpiewania na świecie, częściowo daje się tłumaczyć tym, że wiele pokoleń matek w pewnych społeczeństwach śpiewało swym dzieciom niezmiennie te same kołysanki, pomimo że w całym stylu ich życia zachodziły ogromne zmiany.

Konserwatyzm w wychowywaniu dzieci charakteryzuje wyraźnie te kultury, w których dorastające dzieci opiekują się niemowlętami i młodszym rodzeństwem. W takiej sytuacji młodsze dziecko żyje z dnia na dzień niedawno minioną przeszłością dziecka starszego, które mu teraz służy za niańkę. Niedorosła opiekunka nie wymaga wiele i nie potrafi wiele nauczyć. Najczęściej ciągnie za sobą wszędzie młodszego brata czy siostrę, zamiast uczyć dziecko zaradności i samodzielności. W bardzo zło-

9 — Mead — Kultura 91